Korporacje międzynarodowe jako podmiot (?) międzynarodowego prawa praw człowieka

Abstract

Korporacja międzynarodowa jest uczestnikiem obrotu międzynarodowego, którego po-czątków można szukać już w XVII wieku. Obecnie następstwa ich aktywności możemy zauważyć w różnych dziedzinach objętych prawem międzynarodowym, między innymi w międzynarodowym prawie praw człowieka. Z jednej strony liczne są, dość dobrze udokumentowane, przykłady naru-szeń praw człowieka, z drugiej — coraz częściej wyrażany jest pogląd o konieczności rozciągnięcia ochrony, dotychczas przysługującej człowiekowi, także na korporacje międzynarodowe. Dlatego istotne wydaje się określenie ich pozycji w międzynarodowym prawie praw człowieka. Doktryna prawa międzynarodowego dysponuje licznymi próbami definicyjnymi, jednak żadna z nich nie ma charakteru prawnie wiążącego. Z tego względu raczej intuicyjnie wskazuje się jedynie podstawowe różnice między korporacją międzynarodową a innymi formami aktywności gospodar-czej. Także przypisanie podmiotowości napotyka na trudności — brakuje prawnego jednoznacznego pojęcia i zakresu podmiotowości prawnomiędzynarodowej, co prowadzi do zróżnicowania poglą-dów doktrynalnych. Nie da się natomiast zaprzeczyć, że korporacji międzynarodowej przyznaje się pewien poziom ochrony w zakresie międzynarodowego prawa praw człowieka — orzecznictwo Europejskiego Try-bunału Praw Człowieka jest tego wystarczającym przykładem. Równie silnie w doktrynie brzmi teza o konieczności przestrzegania praw człowieka przez korporacje międzynarodowe, a w wypadku ich naruszania — odpowiedzialności wobec ofiar tych naruszeń. Brak prawnie wiążących rozwiązań w tym zakresie powoduje, że praktycznych rozwiązań w tej kwestii jest wiele, żadne z nich nie jest jednak wystarczająco efektywne. Prowadzone aktualnie w ramach Organizacji Narodów Zjednoczo-nych prace nad przyjęciem projektu wiążącego aktu prawa międzynarodowego daje pewną nadzieję na przyszłość. Trudno jednak z całą pewnością stwierdzić, czy i w jakiej ostatecznej formie wejdzie on kiedykolwiek w życie.