Konkordat a uprawnienia mniejszościowych kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce

Abstract

Artykuł ma na celu ukazanie wpływu konkordatu zawartego między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską w 1993 r. na sytuację prawną innych związków wyznaniowych działających w Polsce. Wśród przedstawicieli kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej pojawiły się obawy, że niektóre uprawnienia przyznane Kościołowi Katolickiemu w konkordacie naruszą autonomię mniejszościowych kościołów. W wyniku debaty wokół zawarcia konkordatu Polska Rada Ekumeniczna sformułowała szereg postulatów poszerzenia uprawnień innych związków wyznaniowych, np. w zakresie prawa do zawierania małżeństw przed duchownymi tych kościołów ze skutkami na gruncie prawa cywilnego. Wiele z postulatów zostało uwzględnionych w ustawach indywidualnych uchwalonych w latach 1994–1997, regulujących stosunki państwa do poszczególnych kościołów i innych związków wyznaniowych. Gwarancją bilateralnego układania stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi – na wzór konkordatu – miał być art. 25 ust. 5 nowej Konstytucji RP z 1997 r. stanowiący, że stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami i związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami. Przepis ten pozostaje jednak martwy, o czym świadczy brak zawarcia jakiejkolwiek umowy i uchwalenia ustawy indywidualnej regulującej całościowo sytuację prawną danego związku wyznaniowego w Polsce po wejściu w życie konstytucji, mimo wyrażenia takiej woli przez trzydzieści kościołów i innych związków wyznaniowych. Konkordat przyczynił się do poszerzenia uprawnień innych związków wyznaniowych w Polsce, jednak w obliczu braku stosowania art. 25 ust. 5 Konstytucji RP pozostaje aktem najlepiej gwarantującym bilateralne układanie stosunków między państwem a związkiem wyznaniowym.