Ökül Family Tradition in the Kyrgyzs as a Protective Community Culture

Abstract

Ökül aile geleneği, etno-sosyoloji bakımından dünyanın ilginç aile geleneklerinden biridir. Özgün ve ilginç bir tema olmasına karşın, konuyla ilgili bugüne kadar yapılan bağımsız çalışmalara az rastlanmaktadır. 21. yüzyılın ilk çeyreğine girerken, dünya toplumlarında modernleşmenin bir sonucu olarak aileler gittikçe küçülürken, aile içi ilişkiler resmileşirken, ailelerde dağılma süreci artarken; Kırgız ailesindeki ökül ata ve apa geleneği sayesinde aile genişlemekte, yeni yakın ilişkiler inşa edilmekte ve bazen ailenin dağılmasını engelleyen bir “emniyet supabı” olarak da işlev görmektedir. Evlenen gençlere, öz anne ve babaları dışında, daha çok erkek çevresi tarafından düğünden önce yeni bir anne ve baba seçilmektedir. Genç çiftler, bazı durumlarda öz annesi ve babalarıyla kuramadıkları ilişkiyi, seçilen ökül anne ve babayla kurarak, gerektiğinde onların tecrübesine, rehberliğine başvurarak aile hayatını sürmektedirler. Rehberliğin ötesinde ihtiyaç duyduklarında maddi ve manevi yardımlarına da başvururlar. Koruyup kollama, rehberlik nedeniyle bu geleneğe ‘himaye kültürü’ ya da ‘himayeci toplum kültürü’ olarak adlandırmaktayız. Bu çalışmayla bağımsız olarak az sayıda yapılan ökül ata ve ökül apa geleneği araştırmalarına katkı yapılmaya ve zenginleştirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca bu geleneğin ortaya çıkmasını etkileyen faktörleri, ne tür ilkelere sahip olduğunu açıkladıktan sonra, yeni kavramlar üreterek, halk kültürü bilimini de dikkate alarak konu sosyolojik açıdan incelenmektedir. Konuyla ilgili araştırmacı, geniş literatür taraması yaptıktan sonra dört yıldır içinde yaşadığı Kırgız ailelerini gözlemde bulunmuş, gerektiğinde ilgili kişiler ve uzman görüşlerine başvurarak çetrefilli ve çelişkili gibi görünen detaylara açıklık getirilmeye çalışmıştır.