Kartel partilerden düzen karşıtı popülist partilere geçiş: Teorik inceleme

Abstract

Kartel partiler, siyasi parti sınıflandırmaları içinde kurumsalcı bir yaklaşım benimsenerek Katz ve Mair (1995) tarafından ortaya konulmuştur. Katz ve Mair parti türlerini, Duverger’in (1974) teorize ettiği kadro (elit) ve kitle partileri, Kirchheimer’ın (1969) ortaya koyduğu herkesi kucaklayan partiler (catch-all party) ve kendilerinin ilk kez tanımladığı kartel partiler olarak sınıflandırmıştır. Neoliberal ekonomik modele geçişle beraber herkesi kucaklayan (catch-all party) partiler, düşük üyelik, kısıtlı politika alanı ve zayıf finansman kaynağı ile politik alanda rekabet etmek zorunda kalmıştır. Bu da onları yeni bir hayatta kalma stratejisine yönlendirmiştir. Sistemdeki partiler kendi aralarında rekabeti kısıtlayarak kamusal mali yardımlardan maksimum düzeyde yararlanmayı amaçlamışlar ve böylece kartelleşmişlerdir. Üyelik bağı zayıflayan ve seçmenden uzaklaşan kartel partiler değişen sosyo-ekonomik dinamiklere cevap verememiş ve düzen karşıtı partilerden olan popülist partiler tarafından saldırıya uğramıştır. Çalışma Katz ve Mair’in parti türü sınıflandırmasını temel alarak, kadro partilerinden popülist partilere kadar olan parti türlerinin özelliklerini tarihsel karşılaştırmalı bir yöntemle incelemektedir. Son yıllarda birçok çalışmayla geniş bir literatüre sahip olan popülist parti literatüründe kartel partilerin nedenselliği üzerinden bir perspektif açmak amaçlanmaktadır.