Jusaph Sales Practice in Islamic Law

Abstract

İslam, hayatın tüm alanlarında olduğu gibi iktisadi hayatı da düzenleyici ve kolaylaştırıcı ilkeler getirmiştir. Bu uygulamalardan biri olan “Cüzâf” satış işlemi, toplumun ona olan ihtiyacı sebebiyle günümüzde de yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. Halk arasında tahmini satış, kabala satış ve götürü satış olarak da bilinen cüzaf satış için mezhepler, ilgili naslar ve uygulamalara bakarak birtakım şartlar belirlemiştir. Dünyevi her türlü faaliyetlerini helal ve meşru çerçevede yapmak zorunda olan bir Müslüman bu şartlara riayet etmek zorundadır. Buna göre; Cüzafen satışı yapılacak mal hakkında tarafların yeterli bilgiye sahip olması gerekir. Bilgi sahibi olmak; malın daha önceden taraflarca görülmesi, herhangi bir aldanmaya mahal vermeyecek şekilde bilgisinin elde edilmesi, bilinen işaretlerle diğerlerinden ayrıştırılması gerekir. Cüzaf, tahmin üzere bir satış olduğu için önceden tarafların miktarı bilmiyor olması esastır. Cüzaf satışın ölçülüp tartılabilen veya sayımında zorluk bulunan ürünlerden olması gerekir. Cüzaf satışta tahmin yürütmede ehil, tecrübeli insanların olması şartı, fahiş bir hatanın oluşmasını önleyerek, işlemde yanılma payını azaltmaktadır. Cüzafen satışı yapılacak ürünün ne kolayca ölçülüp tartılacak miktarda az olması, ne de öyle hemen ölçülüp tartılamayacak boyutta çok olmaması da belirlenen şartlardandır. Cüzaf satışı yapılacak ürün yığınının düz bir zeminde olması da aldanmaları önlemeye yöneliktir. Alıcı ve satıcının ürün miktarını tahminde aldanmalarına sebep olabilecek tümseklik ve çukurların bulunmaması gerekir. Ölçmeden tartmadan tahmin üzere yapılan cüzaf satışta, satılan yığının bir kısmında ölçü ve tartı aletleri kullanmak yasaklanmıştır. Çünkü fıkıhta “safkateyn” olarak isimlendirilen bu işlem, Hz. Peygamber (sas) tarafından yasaklanmıştır. Cüzaf satışta belirlenen bu şartlar, her iki bedelin de mal olduğu durumlarda işlemin ribaya dönüşmesini engellemektedir. Konuyla ilgili olarak mezheplerin bazen ittifak ederek, bazen de ihtilaf ederek ortaya koyduğu hükümler, konun daha anlaşılır olmasına katkı sağlamıştır.