IMPLEMENTATION OF CUSTOMS EXEMPTION ACCORDING TO THE ARCHIVE DOCUMENTS OF THE DEMOCRAT PARTY PERIOD (1950-1960)

Abstract

Gelişen ticaretle birlikte gümrük mevzusu uluslararası arenada daha fazla gündem olmaya başlamıştır. Zaman içerisinde, değişen koşullar neticesinde ticaretin daha iyi yapılması adına gümrükler konusunda devletler arasında çeşitli antlaşma ve sözleşmeler yapılmıştır. Bu antlaşma ve sözleşmelerle uluslararası ticaretin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi sağlanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti de bu antlaşma ve sözleşmelere imza koymanın ardından, gümrükleri konusunda çeşitli uygulamaları hayata geçirmeye başlamıştır. Ülkenin ihtiyaçları doğrultusunda dışarıdan getirilecek olan ürünlere gümrük vergisinden muafiyet sağlama, bu uygulamaların başında gelmiştir. 1929-1950 yılları arasında Türk gümrüğünde vergi muafiyetleri ağırlık olarak, ülkedeki sanayiyi geliştirmek adına yurt dışından sağlanacak olan araç-gereçler hususunda olmuştur. Muafiyet uygulamaları bu şekilde devam ederken, 1950 yılı itibariyle Türk siyasi hayatında bir değişim meydana gelmiştir. 1950 yılında yapılan genel seçimlerden Demokrat Parti’nin birinci parti olarak çıkmasının ardından, Demokrat Parti iktidardaki yerini almıştır. Demokrat Parti, yönetimde kaldığı süre boyunca siyasi, sosyal, ekonomik, eğitim, kültür, sağlık gibi birçok alanda gelişme sağlanması için önceki yönetimlerden farklı politikalar izlemiştir. Bu politikalar neticesinde parti, kesintisiz olarak iktidarda bulunduğu 10 yıllık süre boyunca birçok alanda değişimler meydana getirmiştir. Değişimin yaşandığı alanlardan bir tanesi de gümrükler olmuştur. Yeni yönetim, gümrük vergisinden muafiyet uygulamalarında önceki yönetim gibi temelde ülkenin gelişmesi ve ilerlemesi amacı üzerinden hareket etmiş olsa da, ülkenin ihtiyaçları doğrultusunda muafiyet uygulamalarını sürdürürken batılı devletlerle yakınlık kurma prensibini de göz önüne alarak yapmıştır. Bu çalışmada; 10 yıllık iktidar süresince Demokrat Parti Hükümetlerinin gümrük vergisinden muafiyet uygulamaları, bu uygulamaların hangi alanlarda yapılmış olduğu, bu muafiyetlerden hangi ülkelerin yararlanmış olduğu dönemin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ve sosyal durumlar göz önüne alınarak ekseriyeti Cumhuriyet Arşivinde bulunan belgeler ışığında incelenmeye çalışılacaktır.