Identification and prioritization of plants for conservation and stabilization of marls (Case study: Tanghesorkh Watershed, Fars Province)

Abstract

مارن‌ها به‌عنوان حساس‌ترین ساختار در برابر فرسایش و هوازدگی نقش عمده‌ای در رسوب‌زایی حوزه‌های آبخیز دارند. یکی از روش‌های مؤثر برای مهار و احیاء این اراضی، استقرار پوشش گیاهی است. با توجه به اهمیت این موضوع، این پژوهش اقدام به شناسایی گیاهان مناسب به‌منظور حفاظت و تثبیت مارن‌ها در حوزۀ آبخیز تنگ‌سرخ استان فارس نموده است. نتایج نشان داد 108 گونه گیاهی متعلق به 29 خانواده و 88 جنس در این حوزۀ آبخیز وجود دارند. شکل زیستی گیاهان به ترتیب شامل تروفیت (12/36 درصد)، همی‌کریپتوفیت (07/24 درصد)، کامفیت (59/17 درصد)، ژئوفیت (11/11 درصد) و فانروفیت (11/11 درصد) بودند. پراکنش جغرافیایی گیاهان نشان داد 55 گونه با کوروتیپ اختصاصی ناحیة رویشی ایران- تورانی، بیش‌ترین فراوانی (93/50 درصد) را به خود اختصاص داده است. با توجه به ویژگی‌های گیاه‌شناسی شامل: تراکم، فراوانی، وضعیت تاج پوشش و ریشه و ریزوم، مقدار لاشبرگ تولیدی، شکل رویشی، شیوۀ تکثیر و طول عمر، 30 گونه (77/27 درصد)، 38 گونه (19/35 درصد) و 40 گونه (04/37 درصد)، به‌ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم به‌منظور تثبیت و حفاظت از مارن‌ها در این حوزۀ آبخیز معرفی شدند. با توجه به ویژگی‌های گیاهی و شرایط منطقه، توصیه می‌شود نسبت به استقرار و تکثیر گونه‌هایی مانند: گون شوشی، گون بادکنکی، گون پنبه‌ای، درمنه کوهی، پیچک شاخه‌خاری، پیچک کاسه‌صاف، بادام کوهی، کلاه میرحسن کوه بمو، استپی ریش‌دار و شیرین‌بیان در نواحی تحت پوشش مارن در این حوزه آبخیز اقدام شود. هم‌چنین با توجه به بهره‌برداری‌های بی‌رویه انجام شده در این اراضی، لازم است برنامه‌ریزان و مدیران دستگاه‌های اجرایی، نسبت به حفاظت از این عرصه‌ها با کنترل و مدیریت بیش‌تر چرای دام اقدام نمایند تا فرصت تجدید حیات، زادآوری، و بقای گونه‌های گیاهی ارزشمند در این حوزۀ آبخیز فراهم آید.