Hükümlü Ailelerinin Baş Etme Stratejileri

Abstract

Hükümlülük olgusu, yalnızca işlediği suçun ardından mahkemece hakkında hapis cezasına karar verilen bireyi değil bireyin ailesini de yakından etkilemektedir. Bireyin yokluğu ya da “hükümlü” olması sebebi ile çeşitli sorunlar yaşayan aileler, yaşadıkları sorunlar ile baş edebilme amacı ile çeşitli stratejiler geliştirmektedir. Bu çalışmada, hükümlü ailelerinin hükümlülük sonrasında yaşadıkları sorunlar ile baş etme stratejilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Niteliksel araştırma yönteminin kullanıldığı araştırmada fenomenolojik yaklaşımdan yararlanılmış ve araştırmanın katılımcılarına amaçlı örneklem yoluyla ulaşılmıştır. Eşi hükümlü olan ve halihazırda ceza infaz kurumunda bulunan 17 hükümlü eşi (14 kadın, 3 erkek) ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiş ve ailelerin baş etme biçimleri (i) psikososyal, (ii) ekonomik ve (iii) infaz sürecinden kaynaklanan sorunlarla baş etme stratejileri olmak üzere üç alt başlık altında ele alınmıştır. Psikososyal sorunlar ile baş etme noktasında katılımcıların eşlerine duydukları sevginin ve çocuk sahibi olmaları nedeni ile güçlü durmaları gerektiğine yönelik inançlarının güçlü bir motivasyon kaynağı olduğu, ailelerin şükretme ya da dini inanca sığınma yolu ile bu süreci atlatmaya çalıştığı, aile ve sosyal desteğin etkisinin büyük olduğu, yaşanan damgalanma ve sosyal dışlanma deneyimleri karşısında hükümlülük durumunun genelde çevreden gizlendiği ya da durumun gizlenmesi amacı ile ailelerin bir kısmının taşındığı/göç ettiği görülmektedir. Ailelerin yaşadığı ekonomik sorunlarla baş etme yöntemlerinde ekonomik sorunları daha derin deneyimleyen kadın katılımcıların; eşlerinin hükümlülüğünün ardından ellerindeki ile yetinmeye çalışmaları, kendilerinin ya da çocuklarının çalışmaya başlaması, eşlerinin ya da kendi kök ailelerinin desteği ile veya sosyal yardımlar ile hayatlarını idame ettirmeleri dikkat çekmektedir. Katılımcıların infaz sürecinden kaynaklı sorunlar ile baş etme stratejilerinin ise ceza infaz kurumlarına ulaşım için bulunan alternatifler ve çocuklara infaz sürecindeki aramalar ve uygulamalar hakkında yapılan açıklamalar çerçevesinde şekillendiği görülmektedir. Ailelerin yaşanan sorunlarla baş edebilme noktasında genelde kendi kapasite ve koşulları doğrultusunda, duygusal odaklı baş etme stratejilerini benimsemeleri ve profesyonel desteklere-hizmetlere erişim noktasında sorunlar yaşamaları ise araştırmada bir diğer önemli bulgudur.