HEGEMONYANIN SİYASAL VE FİNANSAL ETKİLEŞİMİ ÇERÇEVESİNDE BIDEN DOKTRİNİ VE ABD-ÇİN REKABETİNİN TÜRK DÜNYASINA OLASI ETKİLERİ

Abstract

Geniş anlamda “hegemonya” kavramı; herhangi bir sistemin ve bir sistem elemanın, başka bir sistem veya içinde bulunduğu sistemlerin işleyişi üzerinde etki edebilme ve belirleyici olabilmesi durumunu ifade etmektedir. Uluslararası ilişkiler ve alt disiplinleri olan uluslararası ekonomi ve siyaset anlamında hegemonya; bir ülkenin başka bir ülke üzerinde siyasal etki gücünü ifade etmektedir. Dünya savaşları sonrası ABD’de (Amerika Birleşik Devletleri) iktidarda olan demokrat partili başkanların küresel siyaset paradigma ve stratejilerinin merkezinde ABD’nin tek hegemonik güç olduğu yeknesak bir küresel siyasi ve ekonomik düzeni tesis etme amacı yer almıştır. İkinci dünya savaşı sonrasında “Mahan” doktrini çerçevesinde denizleri kontrol eden ABD hegemonyası ve karasal jeopolitik doktrinini uygulayarak Avrasya dünyası karasal bölgesini kontrol eden SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) hegemonyasının birlikte var olduğu iki kutuplu bir uluslararası düzen inşa edilmiştir. 1991 yılında Sovyetlerin dağılması sonrası; ABD küresel düzene tek başına hükmeden bir hegemonik güce evrilmiştir. Bununla birlikte; Çin Halk Cumhuriyeti; 1978 yılında başlatılan reform süreci, devamında uygulanan “Perestroika (ekonomik açıklık politikaları)” ve “Glasnost” (siyasal açıklık politikaları) sonrasında Çin Halk Cumhuriyeti 2000’li yıllar sonrası küresel düzende ABD’nin hegemonik rakibi olarak ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı; hegemonyanın ekonomi ve finans politiği çerçevesinde Biden doktrininin ve ABD-Çin rekabet dinamikleri ile bağlantısını hegemonya göstergeleri açısından saptamaktır. Daha sonra elde edilen sonuçların Türk dünyası ve Türkiye Cumhuriyeti üzerindeki olası fırsat ve tehditleri belirlemektir. ABD ve Çin’in hegemonik rekabetinin boyutlarını her iki ülke açısından ölçmek için için SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, and Threats) analizi yöntemi seçilmiştir. Bu yöntem belirli bir koşulda bir olgu için olası kuvvet, zayıflık, fırsat ve tehditleri karşılaştırmayı sağlamaktadır. Bu yöntemin seçilmesinin temel nedeni ABD-Çin hegemonik rekabetinde tarafların birbirlerine karşı üstün ve zayıf yönleri ile birlikte bu rekabetin getirdiği ; ABD-Çin rekabet dinamikleri olası sonuçlarının Türk Dünyası açısından avantajlarının yanı sıra dezavantajlarının da olabileceği yargısıdır.