HAVA-JETLİ TEKSTÜRE PBT İPLİKLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN VE KARARSIZLIK DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

Abstract

Hava-jetli tekstüre işlemi, sentetik filamentlerin iplik içerisindeki düzenli yerleşimlerini mekanik yolla değiştirerek, bu filamentleri birbirine karışmış, hacimli, doğal ipliklere benzer bir yapıya dönüştürür. Bu teknikte, uygulanan aşırı beslemenin yardımıyla her çeşit filament, tekstüre jetinden uygulanan süpersonik hava akımının tesiriyle karıştırılabilir. Hava-jetli tekstüre işleminde jetten tekstüre olarak çıkan ipliğe, alım silindiri ile sevk silindiri arasında bir mekanik germe işlemi uygulanır. Mekanik germenin amacı, tam olarak ilmek oluşturamamış filamentlerin çözülmesi ve ilmek oluşturabilmiş filamentlerin daha iyi kilitlenerek ipliğin mekanik özelliklerini daha kararlı hale getirmektir. Hava-jetli tekstüre ipliklerin yapısında bulunan ilmeklerin bir kısmı uygulanan kuvvetlerin etkisiyle yok olabilir, iplik üzerinde kalan ilmeklerin miktarı bu ilmeklerin “kararlılığı” ile ilişkilidir. Poliesterler ana zincirlerinde ester bağları bulunduran sentetik liflerdir. Bu lifler olumlu performans özellikleri nedeniyle konvansiyonel ve endüstriyel alanlarda sıklıkla tercih edilmektedir. Farklı poliester çeşitleri arasında, polibütilen tereftalat (PBT) lifleri özellikle iyi toparlanma davranışının istendiği uygulamalarda tercih edilmektedir. Bu çalışmada hava-jetli tekstüre PBT ipliklerin mekanik özellikleri ve kararsızlık davranışları incelenmiştir. Yapılan ön denemelerde, mekanik germe oranının %6’nın üzerinde olduğu durumlarda iplik yapısında deformasyon gözlenmiştir. Bu nedenle bu çalışmada en yüksek %6 olacak şekilde 4 farklı mekanik germe (%0-2-4-6) ve 3 farklı aşırı besleme oranında (%20-40-60) hava-jetli tekstüre PBT iplikler üretilmiştir. Üretilen bu numunelerin, iplik numaraları, mekanik özellikleri ve elastik toparlanma davranışları incelenmiştir. Çekme ve elastik toparlanma deneylerinden elde edilen sonuçlar optik mikroskop deneyleriyle ilişkilendirilerek açıklanmıştır. Yapılan deneyler sonucunda, hava-jetli tekstüre PBT ipliklerde aşırı besleme oranındaki artışa bağlı olarak ilmekli yapıda bir artış gözlenmiştir. Bu durum, numunelerin iplik numarası ve kopma uzaması değerlerinde bir artışa, elastik toparlanma davranışlarında ise azalmaya neden olmuştur. En az ilmekli yapının gözlendiği %20 aşırı besleme ile üretilen numunelerde filamentler iplik eksenine olan paralelliklerini kısmen korumuştur. Dolayısıyla bu numuneler için hava-jetli tekstüre iplik yapısından ziyade filamentleri meydana getiren molekül zincirlerinin özellikleri ön plana çıkmış ve en iyi toparlanma bu iplik grubunda gözlenmiştir.