Granice mowy nienawiści – prawo a rzeczywistość

Abstract

Przyczynami zainteresowania mową nienawiści w niniejszym artykule były: istotność tej kategorii dla polskiego dyskursu publicznego drugiej dziesiątki lat 20. XXI wieku; brak zgody co do tego, jakie zjawiska wchodzą w jej zakres; postulowanie sformułowania prawnej, ustawowej definicji tego wyrażenia. Nadrzędnym celem artykułu było uchwycenie momentu rozszerzania znaczenia wyrażenia mowy nienawiści, rozpoznanie tendencji decydujących o tym procesie i ocena zasadności postulatów uczynienia MN terminem prawnym. Realizacja tego celu artykułu została oparta na analizie tekstów mieszczących się w nurcie dyskursu antydyskryminacyjnego, ponieważ największy wpływ na rozszerzenie znaczenia mowy nienawiści mają podmioty zaangażowane w ochronę praw mniejszości (w tym szczególnie w ochronę praw mniejszości seksualnych). Opis tego pozaprawnego sposobu rozumienia mowy nienawiści uporządkowano, biorąc pod uwagę perspektywy: lingwistyczną, socjologiczną i psychologiczną. Wyłoniono charakterystyki MN, które zdaniem podmiotów zaangażowanych w obronę praw mniejszości, decydują o włączeniu dyskursu homofobicznego w zakres MN oraz te, które decydują o wyróżnieniu przykładów mowy nienawiści w polu przemocy symbolicznej, której źródłem są pogarda lub nienawiść. Dokonano weryfikacji możliwości wykorzystywania określenia MN w nieoczywistych kontekstach i postulatu uczynienia go terminem prawnym. Biorąc pod uwagę to, że poszerzenie pozaprawnego sposobu rozumienia MN nie musi równać się penalizacji wszystkich jej odsłon, oraz interferencje zachodzące między prawnym a pozaprawnym sposobem rozumienia MN - postulaty uczynienia MN terminem prawnym uznano za bezzasadne. Wykazano także, że sytuacja mniejszości podlegających szeroko rozumianej mowie nienawiści jest uwzględniana w rzeczywistości prawnej, gdy zachodzi balans między byciem mniejszością i byciem wystarczająco dużą/zauważalną mniejszością.