Abstract

<p>Mimo rosnącego zainteresowania związkami języka z kulturą, w większości prac powstających w ramach językoznawstwa kulturowego i etnolingwistyki dominują analizy materiału leksykalnego. Niniejszy esej jest próbą dostarczenia dowodów na poparcie tezy Humboldta, że „gramatyka jest bliższa duchowej swoistości narodów niż leksyka”. Przedmiotem analizy jest jeden z istotnych aspektów narracji historycznej: wpływ gramatycznej kategorii czasu w języku angielskim na językowy obraz świata wyłaniający się z anglojęzycznej narracji historycznej określonego typu oraz zmiany tego obrazu w polskim przekładzie, które się pojawiają w wyniku różnic systemowych między językami angielskim i polskim. Rozważania teoretyczne koncentrują się na domenie czasu, która stanowi podstawowy wymiar historiografii.</p><p>Na wstępie uzasadniono tezę, że w konceptualizacjach domeny czasu występują znaczące różnice – także między językami z nieodległych kultur – na przykład w obrębie systemu czasów gramatycznych i ich relacji do czasu fizykalnego. Problem ten wpisuje się w zakres tematyki badawczej JOS, ponieważ jego korzenie tkwią z jednej strony w rozbieżności sposobów pojmowania czasu jako elementu (konwencjonalnego) językowego obrazu świata, z drugiej zaś – w jego relacji do ludzi, którzy doświadczają (upływu) czasu i którzy o nim mówią.</p><p>W artykule omówiono sposoby konceptualizacji czasu oraz językowych odniesień do domeny czasu w obu językach, a także zdefiniowano podstawowe rodzaje narracji historycznej, wyróżnione według kryterium Langackerowskiej subiektyfikacji. W części empirycznej artykułu omówiono kilkanaście fragmentów książki brytyjskiego historyka Normana Daviesa Na krańce świata w oryginale i w polskim przekładzie.</p>

Highlights

  • Na wstępie uzasadniono tezę, że w konceptualizacjach domeny czasu występują znaczące różnice – także między językami z nieodległych kultur – na przykład w obrębie systemu czasów gramatycznych i ich relacji do czasu fizykalnego

  • Narracji historycznej poświęcono ogrom prac teoretycznych; skrótowe choćby przedstawienie tylko najważniejszych z nich wymagałoby przekroczenia ram niniejszych rozważań

  • The paper claims that conceptualizations differ significantly between languages, even in the case of languages which belong to cultures that are not very distant; a case in point is that of grammatical tenses and their relation to time in English and Polish

Read more

Summary

Elżbieta Tabakowska

W artykule omówiono sposoby konceptualizacji czasu oraz językowych odniesień do domeny czasu w obu językach, a także zdefiniowano podstawowe rodzaje narracji historycznej, wyróżnione według kryterium Langackerowskiej subiektyfikacji. Na płaszczyźnie wyrażeń językowych odniesieniu do domeny czasu (podstawowej dla interesującej nas tu narracji historycznej) służy gramatyczna kategoria czasu: podstawową funkcją czasów gramatycznych (w językach, które tę kategorię posiadają, a więc także w angielskim i polskim) jest kotwiczenie zdarzenia lub sytuacji w czasie (fizykalnym). Opisując kategorię czasu w relacji do momentu mówienia, gramatyka kognitywna wyróżnia trzy gramatyczne czasy proste (nazywane deiktycznymi), odnoszące użytkowników języka do sposobu pojmowania czasu fizykalnego – przeszły, teraźniejszy i przyszły. Czas Simple Past – przeszły prosty – ma trzy semantyczne właściwości: skupia uwagę (autora odbiorcy) na zdarzeniach należących do przeszłości (ustanawianej z punktu widzenia obu tych instancji), sytuuje je w „znanej przeszłości” oraz – co istotne – zakłada, że „istnieje pewien odstęp czasowy między sytuacją przeszłą i teraźniejszą, a zatem sytuacje przeszłe konceptualizowane są jako ‘wyłączające’ teraźniejszość” W formalnej strukturze kategorii (w takich wyrażeniach jak np. have experienced ) czasownik have, „mieć”, jest uznawany za pozostałość pierwotnego znaczenia, wyrażającego subiektywne poczucie fizycznej kontroli (Langacker 1999: 187)

Narracja historyczna
Case study
Full Text
Paper version not known

Talk to us

Join us for a 30 min session where you can share your feedback and ask us any queries you have

Schedule a call