Fuzûlî, Sevdâyî’nin Kıssa-i Leylî Birle Mecnûn’unu Kullanmış mıdır?

Abstract

Sevdâyî (ö.?) isimli bir şairin Kıssa-i Leylî Birle Mecnûn’u ile Fuzûlî’nin (ö.1556) Leylâ vü Mecnûn’u arasında çok sayıda ortak beyit bulunmaktadır. Araştırmacılar iki metin arasındaki ilişkinin Sevdâyî’nin müstensihinin eklemeleri sonucunda olduğunu kabul etmişlerdir. Bununla birlikte eserlerdeki parçalar Sevdâyî ve Fuzûlî’nin model metni olan Hâtifî’nin (ö.1512) Leylî vü Mecnûn’unda da yer almaktadır. Fuzûlî, Sevdâyî’den alıntılar ve çeviriler yapmasa bile Hâtifî’yi kullanmıştır. Bu nedenle metinler arasındaki alıntılama, çeviri, özetleme gibi metin üretim yöntemlerini dikkate alan bir inceleme yapılmıştır. Bu çalışmada da adı geçen üç eserdeki ortaklıklar ele alınmış, Sevdâyî’nin Kıssa-i Leylî Birle Mecnûn’unda yer alan ve müstensih eklemesinin yapıldığını düşündüren beyitler model metinle karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırma sonucunda müstensih veya yazarın tercihlerinin eserin yazılış amacı ile uyumu ve metnin bütünsel tutarlılığı sorgulanmıştır. Fuzûlî ile ortak olan ama müstensih müdahalesi olduğunun ispatlanması mümkün olmayan parçalar ise anlatım biçimleri, çeviri teknikleri ve üslup özellikleri dikkate alınarak kendisinden önce yazılan bu iki metinle değerlendirilmiştir. Böylece Sevdâyî ve Fuzûlî’de yer alan beyitlerin nesnel ve tüm ihtimalleri göz önüne alan bir karşılaştırması yapılmıştır.