FROM ANATOLIAN WORD HATTİCE TABARNA TO İL-TEBER IN ANCIENT TURKIC PEOPLES

Abstract

Anadolulu bir kelime olan Hattice t/labarna’nın Kayseri-Kültepe’den ele geçen tabletlerde, M.Ö. 1800’lü yıllardan itibaren özel isimlerde kullanıldığı görülmektedir. Daha sonra Eski Hitit Çağında krala Labarna/Tabarna ismi, krala isim verme (I. Labarna, I. Hattušili (=II. Labarna)) geleneği şeklinde devam etmiştir. labarna-/tabarna- Hitit krallarının unvanı olarak kral, hükümdar anlamında kullanılmıştır. Sumercede TAB kelimesinden (çift, ikili, çiftlemek, iki parçalı) türetildiğini düşündüğümüz t/labarna’nın ilk hecesinde çift, ikili anlamının bulunduğu aşikârdır. Tabarna/Labarna unvanı sadece "Hatti ülkesinin büyük kralı" için kullanılırdı ve Hitit krallığının kullandığı amblem, gücün de sembolü olan baltadır. KI.LAM (pazar yeri) bayramı töreni boyunca, krallığın simgesi olarak bazen demir balta ve demir mızrağın krallığın simgesi olarak kralla beraber geçtiği görülmektedir. Böylece balta ve mızrağın "krallığın simgelerini" ifade ettiği belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Güney Avrupa, Ortadoğu ve Hindistan’a kadar uzanan bölgede iktidarların bilinen silahı ve sembolü olarak iki balta veya tek saplı çift balta karşımıza çıkmaktadır. Antik devirde labrys’un (çift ağızlı balta), dinsel törenlerde kullanıldığını ya da adak eşyası olarak tanrılara sunulduğunu görüyoruz. İslamiyet öncesinde eski Türk unvanları arasında, İl-teber (ilin teberi/ilin yöneticisi) unvanı kitabelerde Uygur ve Karluk reislerinin unvanı olarak yer almaktadır. Bütün bunlar Hattice t/labarna “hükümdarlık unvanı”nın, Hititlerden itibaren Eski Türklerde İl-teber’e kadar devam eden tarihsel yolculuğunu göstermesi açısından oldukça önemlidir.