Festivallerden Festivalizm ve Bienallere

Abstract

Küreselleşme ve liberal politikanın benimsenmesi ile, özellikle 1990’lı yıllarda, tüm dünyada düzenlenen festivaller, fuarlar ve bienallerin sayısında artış yaşanmıştır. Kentlerin dünyada mega kent olması ve kentin kültür kimliğinin zenginleşmesi açısından bu etkinlikler oldukça önemli bir role sahip olmuştur. Küresel sermayeyi elinde bulunduran şirketlerin önderliğinde ve sponsorluğunda organize edilen bu etkinlikler; dünyadaki sanat ortamı, sanat piyasası ve sanatçılar açısından yeni bir dönemin habercisi olmuştur. Sanatçılar ve yapıtlar uluslararası organizasyonlarla küresel ortamda dolaşıma sokulmuş, her ülke kendi yerel sanatını tanıtma ve sergileme şansına sahip olmuştur. Festivaller, Peter Schjeldahl’ın (d. 1942) deyimi ile, festivalizme dönüşerek, küresel kapitalist sistemde farklı bir yapıda biçimlenmiştir. Türkiye’de ise, 1973 yılında festivallere yönelik bir çalışmanın olabilmesi konusunda önemli bir adım atılmış; içeriğinde klasik müziğe yer veren Uluslararası İstanbul Festivali adı altında sanat festivali düzenlenmiştir. 1980’lerde serbest piyasa ekonomisine geçilmesi ile, ilerleyen yıllarda bu festivalin daha kapsamlı ve uluslararası organizasyonlarla yeniden yapılandığı görülmektedir. Araştırma kapsamında ulaşılan ve incelenen veriler, literatür tarama yöntemi ile elde edilmiştir. Bu araştırma, bir kavram olarak festival olgusunu irdeleyerek; sanat alanında toplumsal, kültürel ve ekonomik açılımlarla tarihsel sürece konumlandırabilmeyi amaçlamıştır. Bununla birlikte, küresel dünyaya geçiş ile festivalizm nedir? sorusuna cevap aranırken, özellikle festival ve bienallerin kentleşme olgusu içinde nasıl yer bulduğuna ve çağdaş sanattaki oluşumlar ve etkileri elde edilen veriler doğrultusunda ortaya koymaktır. Türkiye’de ise; İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV)’nın kuruluşu, sanat festivallerinin bienalleşmesi, tarihsel süreç ve bienallerin farklı etkinliklerle sanat alanındaki önemli rolü üzerinde durulmuştur. Mekân ve izleyici/alımlayıcı odaklı festivaller ve bienallerin, kentleşme ve çağdaş sanattaki politik konumu/rolü üzerine bir araştırma metni ortaya konmuştur.