Farklı Bitki Uçucu Yağlarının Acanthoscelides obtectus (Say) (Coleoptera: Chrysomelidae: Bruchinae) Erginleri Üzerindeki Etkileri

Abstract

Acanthoscelides obtectus (Say) (Coleoptera: Chrysomelidae: Bruchinae) tohum kabuğunda delikler açarak kotiledonlar ile beslenmesi sonucunda, diğer böceklerin ve mikroorganizmaların girişini kolaylaştıran fasulyenin önemli zararlılarından biridir. Bu çalışmada; ardıç (Juniperus communis), çay ağacı (Melaleuca alternifolia), kekik (Thymus vulgaris), lavanta (Lavandula hybrida), okaliptus (Eucalyptus globulus) ve sarımsak (Allium sativum) gibi bitki uçucu yağlarının A. obtectus erginleri üzerinde uzaklaştırıcı ve fumigant etkileri araştırılmıştır. Uzaklaştırıcı etkinin belirlenmesi amacıyla şeffaf bir plastik tüpün bir ucuna uçucu yağ, diğer ucuna ise saf su emdirilmiş filtre kâğıtları konulmuş ve 24 saat sonunda ergin bireylerin yönelimleri izlenmiştir. Fumigant etkinin belirlenmesi amacıyla ise uçucu yağ emdirilmiş filtre kağıtları cam kavanozların kapaklarına sabitlenmiş ve kavanoz içerisindeki canlı birey sayıları 1., 3., 5., ve 7. günlerde kaydedilmiştir. Çalışmanın ilk aşamasında uçucu yağların zararlıya karşı uzaklaştırıcı etki indeksleri (RI) sırasıyla -9.68, 20.00, -25.00, -11.76, 17.39 ve 18.18 şeklinde hesaplanmıştır. Bu uçucu yağların zararlıya karşı uzaklaştırıcı etki indeksleri istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Çalışmanın ikinci aşamasında her bir uçucu yağın 1000, 3000 ve 5000 ppm L-1’lik dozlarının A. obtectus erginleri üzerinde fumigant etkileri belirlenmiştir. Kullanılan uçucu yağların tüm dozlarının uygulanması sonucunda, uçucu yağlar arasında istatistiksel olarak bir fark kaydedilmemiştir. En yüksek ölüm oranları, ardıç uçucu yağının 5000 ppm L-1’lik doz uygulamasında 1., 3., 5. ve 7. gün sayımlarında % 25.33, % 30.67, % 44.00 ve % 62.67 ölüm oranlarının kaydedilmesiyle elde edilmiştir. Sonuç olarak, bu uçucu yağlar arasında hem uzaklaştırıcı etki hem de fumigant etkileri bakımından istatistiksel bir fark bulunmamasına rağmen, zararlı ile mücadele de insan ve çevre üzerinde olumsuz etkilerinin olmaması bakımından tercih edilebilir.