Eski Uygurca ve Çağdaş Uygurcada Geniş Zamanın İzleri

Abstract

Bu makalede Eski Uygurcada -(A/I/U)r biçimbirimi ile çekimlenen ve “geniş zaman” terimi ile karşılanan yapının bugünkü Çağdaş Uygur gramerciliğindeki durumu hakkında bilgi verilecek ve bu yapının kullanım alanı tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca hem Eski Uygurca fiil çekimleri içerisinde önemli bir yere sahip olan geniş zaman ekinin kullanım alanının tespiti hem de söz konusu ekin Çağdaş Uygurcadaki durumu ve izleri karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Çağdaş Uygur gramerciliği ile ilgili Türkiye dışında yapılan çalışmalarda genelde “geniş zaman” terimi zaman kategorisi kapsamında görülmemektedir. “Geniş zaman” ile ifade edilen biçimler ise “şimdiki zaman”, “şimdiki gelecek zaman”, “gayri geçmiş zaman”, “belirsiz gelecek zaman” gibi farklı terimler ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Çağdaş Uygurcada geniş zaman konusundaki fikir ayrılıkları ve terim çeşitliliklerinin önemli sebeplerinden biri gramer geleneğinin etkilendiği ekoller diyebiliriz. Bu bağlamda özellikle Rus gramer ekolünün etkisi büyüktür. Bu makalede Çağdaş Uygurcada çeşitli terimler ile karşılanan bu ifadelerin aslında Eski Uygurca geniş zaman yapısı ile büyük oranda örtüştüğü, örnekleri ile ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu amaçtan hareketle Eski Uygurcada aktif kullanıma sahip olan geniş zaman yapısının Çağdaş Uygurcada da kaybolmadığı, aksine hâlâ birçok kullanım fonksiyonuna sahip olduğu ortaya konacaktır. Ayrıca Eski Uygurca ile Çağdaş Uygurca arasındaki karşılaştırmalı örneklerle günümüz Çağdaş Uygurca gramerciliğinde fikir birliğine varılamamış “geniş zaman” kategorisinin Eski Uygurcadan Çağdaş Uygurcaya uzanan “geniş zaman” ekinin bizatihi kendisi olduğu hususuna dikkat çekilecektir.