Eski Mezopotamya Kaynaklarında Kent Ağıtları

Abstract

Eski Mezopotamya kent ağıtları, Eski Yakındoğu dışında benzeri olmayan, kendine özgü bir türdür. Tarihsel retorik metinler olarak nitelendirilebilecek bu ağıtlarda bahsedilen yıkımlar, edebi bir kurgu değil, gerçektir. Metinler kentin işgalden kurtulmasından sonra yazdırılmıştır. Kent ağıtları, tanrılar tarafından verilen yıkım kararı, meydana gelen yıkımın tasviri ve ardından şehri yeniden kurarak eski düzenine geri döndüren kahraman kralı konu alır. İki ana bölümden oluşan bu metinlerin ilk kısmında, kentlerin yıkım kararı ve karar sonunda ortaya çıkan fiziksel ve metafiziksel yıkıma odaklanmıştır. Kentlerin kutsal alanları da dâhil olmak birçok yapısı tahrip edilmiş, kentin ekonomik dinamiğini sağlayan tarım ve hayvancılıkla ilgili işlikler de yerle bir edilerek, kent nüfusu da yok edilmiştir. Bu bölümde ayrıca ilahi terk motifi işlenmiştir. Teolojik açıdan kentleri kuran ve yöneten tanrılar, yıkımla beraber şehri terk etmiş ve enkaza bakarak ağıt yakmıştır. İkinci kısım, restorasyon sürecini ele alır. Tanrılar tarafından seçilen kurtarıcı kral, şehri yeniden eski günlerine kavuşturmakla övünmektedir. Bu bölümde, kralın kahramanlıkları, kentlerin yenilenme süreci, şehri terk eden tanrıların geri döndürülmesi anlatılır. Aynı zamanda kralın kendi propagandasını da içeren bu bölüm, ekonomik, sosyal, siyasi ve teolojik bir yıkımın ardından kentin yeniden kuruluşunu konu alan sosyo-politik propaganda metinleri olarak değerlendirilebilir. Çalışma Eski Mezopotamya’daki Uruk, Ur, Nippur, Eridu ve Kiş kentlerini konu alan kent ağıtlarının, sosyo-politik değerlendirilmesini konu almaktadır.