Erken Dönem Uyumsuz Şemaların Kişilik Bozuklukları Belirtilerini Yordayıcı Etkilerinin Ergenlerde İncelenmesi

Abstract

Artan sayıda araştırmada ergenlerde kişilik bozukluğunun varlığına vurgu yapılmaktadır ve kişilik bozukluklarını kuramsal olarak açıklayan ve kanıta dayalı bir tedavi yaklaşımı sunan önemli modellerden biri Şema Terapi yaklaşımıdır. Bu araştırmada, ergenlerde kişilik bozukluklarının etiyolojisine yönelik olarak erken dönem uyumsuz şemalar ile ilişkisini incelemek amaçlanmıştır. Araştırma örneklemini 2018-2019 eğitim öğretim yılında İstanbul ilindeki ortaöğretim kurumlarında bulunan 14-18 yaş arası 520 öğrenci oluşturmaktadır. Amaçlara yönelik olarak Demografik Bilgi Formu, Ergenler İçin Psikolojik Bozukluklar Envanteri Kişilik Bozuklukları Formu ve Young Şema Ölçeği Kısa Form-3 kullanılmıştır. Erken dönem uyumsuz şemalarla kişilik bozuklukları arasındaki ilişkilerin tespiti için Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı analizi ve erken dönem uyumsuz şemaların kişilik bozukluklarını yordama düzeylerini belirlemek amacıyla Adımsal (stepwise) Doğrusal Çoklu Regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda ergenlerde erken dönem uyumsuz şemaların kişilik bozuklukları belirtileri ile önemli derecede ilişkili olduğu görülmektedir. Erken dönem uyumsuz şemaların kişilik bozukluklarını %19 ila %53 aralığında değişik oranlarda yordama gücüne sahip oldukları ve her kişilik bozukluğunun kendine özgü erken dönem uyumsuz şema profillerinin olabileceği saptanmıştır. Analiz sonuçları ve literatür bir bütün olarak değerlendirildiğinde, ergenlerde kişilik bozukluklarının şema kuramı yaklaşımı kapsamında erken dönem uyumsuz şemalar ile önemli oranlarda açıklanabildiği anlaşılmaktadır. Yetişkinlerde kişilik bozukluklarında gözlemlenen erken dönem uyumsuz şemalara ek olarak ergenlerde farklılaşabilen bazı şemalar dikkat çekmekte ve bunların kişilik bozukluklularının gelişim süreci ile ilişkili olabileceği düşünülerek daha ayrıntılı incelenmesinin alana katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Mevcut bulgular, ergenlerde kişilik psikopatolojisini kavramsallaştırmak ve tedavisine katkı sağlamak amacıyla literatür ışığında tartışılmıştır.