Dobre obyczaje w polskim prawie kontraktowym – wybrane zagadnienia

Jan Mojak

doi:10.17951/g.2016.63.2.57

Abstract

<p class="Standard"><span>Artykuł zawiera przegląd dobrych obyczajów w polskim prawie kontraktowym. Przegląd ten skłania do wniosku o narastającej potrzebie rychłego zastąpienia bazujących na ustawodawstwie PRL klauzul „zasad współżycia społecznego” oraz „społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa” – klauzulą dobrych obyczajów. Stanowi to konieczną przesłankę pełnej i rzetelnej europeizacji polskiego prawa cywilnego. W doktrynie prawnej krajów członkowskich UE, które nie wchodziły do bloku państw satelickich ZSRR, klauzule zasad współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa jawią się jako zupełnie obce pojęcia i kategorie prawne, które nie mają żadnych odpowiedników w klasycznej, europejskiej cywilistyce. Powrót do „dobrych obyczajów” na gruncie polskiego prawa kontraktowego pozwoli na pełniejsze wykorzystanie dorobku doktryny i orzecznictwa powstałego zarówno w okresie II RP, jak i w krajach zachodniej Europy po II wojnie światowej, co niewątpliwie głębiej zakotwiczy instytucje polskiego prawa umów w systemie prawa UE.</span></p>

Highlights

This article contains an overview of good manners in Polish contract law
The overview leads to the conclusion that following clauses
which are based on the legislation from the time

Summary

Zasady współżycia społecznego

Termin ten został przejęty z ustawodawstwa ZSRR zarówno do prawa polskiego, jak i do prawa innych krajów tzw. obozu socjalistycznego, stając się jednym z wyznaczników odróżniających tę grupę systemów prawnych od krajów Zachodu. Zwrot ten z niewielką modyfikacją znalazł się następnie w wielu przepisach Kodeksu cywilnego z 1964 r., które odwoływały się do „zasad współżycia społecznego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. („przepisy prawa cywilnego powinny być tłumaczone i stosowane zgodnie z zasadami ustroju i celami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”) oraz Konstytucją PRL z 1952 r. Syntetycznie rzecz ujmując, doktryna prawa cywilnego III RP przyjmuje, że klauzula zasad współżycia społecznego odwołuje się do powszechnie uznanych w kulturze polskiego społeczeństwa wartości. Że zgodnie z tym ujęciem zasady współżycia społecznego odnoszą się do postępowania poszczególnych osób wobec innych osób. W związku z powyższym powstaje do rozstrzygnięcia fundamentalna kwestia, czy polski ustawodawca powinien nadal zachować zwrot „zasady współżycia społecznego” czy też zastosować inne określenia dla nazwania ocen moralnych, które jako klauzule generalne mają wpływać na proces stosowania prawa cywil-. Należy opowiedzieć się za jednorazowym i radykalnym aktem rezygnacji z tej klauzuli generalnej, będącej reliktem epoki PRL-u, i zastąpieniem jej innymi zwrotami niedookreślonymi, odwołującymi się do „dobrych obyczajów” lub „względów słuszności” nawiązujących do tradycji prawa prywatnego II RP (kodeks zobowiązań, kodeks handlowy)

Dobra wiara

Słuszność

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa

Przesłanka sprzeczności z dobrymi obyczajami

SUMMARY