Dlaczego mężczyzna się żeni, a kobieta wychodzi za mąż? (zarys ewolucji pola semantycznego leksemu małżeństwo w języku polskim)

Ewa Siatkowska

doi:10.11649/sfps.2013.005

Abstract

The evolution of semantic field of marriageBased on historical and linguistic material, the article presents the evolution of marriage as institution in Poland from the pagan age until the present day, focusing above all on the function of gender roles ascribed to man and woman in this context. A recent rapid increase in changes can be observed in the Polish language. Some elements of vocabulary semantically associated with marriage have fallen into oblivion; some have been preserved as so-called “historical archaisms”, i.e. words commonly known yet not used; others have changed their meaning or emotional tone (sometimes both). Words of unaltered meaning (alterations in the form were left unexamined as they are not significant for the problems discussed in the article) are relatively few. A study of their environmental and generational frequency both in the past and at present should be conducted, impossible to be included in the article. The article is limited to the presentation of facts, leaving the assessment thereof to the readers.

Highlights

Część historycznaKiedy obydwie strony doszły do porozumienia, zwanego zmówinami, odbywała się uroczysta przeprowadz‐ ka kobiety do domu mężczyzny (zdawiny) i od tego momentu była ona jego kobietą (żoną), czyli jego własnością
Nie jestem w stanie odtworzyć całego przebiegu rozwoju semantycznego cytowanej tu leksyki, ograniczam się do podziału słownictwa na niezmienione od XV wieku oraz na archaizmy leksykalne z kwalifikatorem +, semantyczne z kwalifikatorem # i stylistyczne z kwalifikatorem *
The article is limited to the presentation of facts, leaving the assessment thereof to the readers

Summary

Część historyczna

Kiedy obydwie strony doszły do porozumienia, zwanego zmówinami, odbywała się uroczysta przeprowadz‐ ka kobiety do domu mężczyzny (zdawiny) i od tego momentu była ona jego kobietą (żoną), czyli jego własnością. Ograniczano formalności łączące się z zawieraniem małżeństwa, a czasem je w ogóle pomijano i mężczyzna mógł sprowadzić do siebie kobietę bez ich dopełnienia. Do małżeństwa odnoszą się przykazania nie cudzołóż Kiedy już o zawarciu związku między młodymi nie decydowały wyłącznie ich rodziny, nastąpił okres samodzielnych zabiegów mężczyzny o względy kobiety[8]. Ankieta przeprowadzo‐ na przez Centrum Badania Opinii Społecznych ujawnia, że kobiety boją się małżeństwa przede wszystkim: 1) ze względu na wiele związków nieudanych, 2) ze względu na karierę zawodową, dla której rodzina może być przeszkodą, 3) ze względu na swoją sytuację materialną. Podawane przez nie powody rozpadu związku to (wg częstości występowania): 1) porzucenie rodziny przez męża, 2) brak zainteresowania męża rodziną, 3) groźby lub rękoczyny męża, 4) zdrada męża, 5) przyjmowanie przez męża środków odurzających, 6) alkoholizm męża

II.1. Uwagi metodologiczne

II.2.1. Centrum pola

II.2.2. Peryferie pola

Podsumowanie ilościowe

Uwagi końcowe