Dök- as an auxiliary verb in the Turkey Turkish dialects

Abstract

Türkiye Türkçesi ağızları üzerine yapılan çalışmalar, son yıllara kadar genellikle “ses bilgisi, şekil bilgisi, söz varlığı ya da sözlük çalışmaları” olarak ele alınmış ve incelenmiştir. Son yıllarda ise gelenekselleşen bu ağız çalışmalarının aksine, ağızlar üzerine yapılan araştırmalar daha da derinleştirilmiş ve ağızlardaki yapılarla ilgili çalışmalar yeni bir boyut kazanmıştır. Özellikle yardımcı fiiller üzerine yapılan çalışmalarda gözle görülür bir artış olmuştur. Günümüze kadar yardımcı fiiller, genellikle bir yapı olarak dilin şekil bilgisi kısmında incelenmiştir. Günümüzdeki çalışmalarda ise bu durum yerini daha çok anlam ve işleve bırakmıştır. Bu çalışmada da Türkiye Türkçesi ağızlarında günümüze kadar bir yardımcı fiil olarak tespit edilemeyen “dök-” yardımcı fiili ele alınmış ve bazı verilere, değerlendirmelere yer verilmiştir. 
 “Dök-” fiili Türkiye Türkçesi ağızlarıyla ilgili önceki çalışmalarda ya da Türkiye Türkçesi üzerine yazılan dil bilgisi kitaplarında sadece müstakil bir fiil olarak ele alınmış ancak fiil hiçbir zaman bir yardımcı fiil olarak tespit edilmemiş ve değerlendirilmemiştir. Bu bildiride ise bu durumun aksine “dök-” fiilinin bir yardımcı fiil olarak kullanımıyla ilgili ilk tespitler yapılmıştır. “dök-” fiilinin bugüne kadar yapılan ağız çalışmalarının hiçbirinde yardımcı fiil olarak yer almayışının birinci sebebi kullanıldığı coğrafya hakkında çok fazla ağız çalışmalarının yapılmamış olması, ikinci sebebi ise şu anki tespitlere dayanarak kullanım alanlarının bir il ile sınırlı kalması ile açıklanabilir. 
 Bu çalışmada ele alınan “dök-” yardımcı fiilinin, fiillerle ya da isimlerle bir araya gelerek oluşturduğu birleşik fiil yapıları, beraberinde kullanıldığı zarf-fiiller, çekimlenme zamanı ve olumlu-olumsuz kullanımları hakkında bilgiler yer almaktadır. Çalışmanın Türkiye Türkçesi ağızları incelemelerine ve alan yazınına yeni bir yardımcı fiilin tanıtılması açısından katkı sağlayacağı düşünülmektedir.