Din Psikolojisi Dersine Yönelik Tutum Ölçeği Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Abstract

Din psikolojisi dersinin temel amacı; “bireyin dini hayatını bütün genişliği ve derinliğiyle anlamak ve açıklamaya çalışmaktır” Din psikolojisi dersinin bu amaca ulaşabilmesi, ilahiyat fakültelerindeki öğrencilerin bu derse yönelik tutumlarıyla ilişkilidir. Zira öğrencilerin derslere yönelik tutumları ile akademik başarıları arasında ilişki olduğu, dersle yönelik olumlu tutuma sahip öğrencilerin öğrenmeye daha kolay güdülendikleri, olumsuz tutuma sahip olanları ise derse olan ilgilerinin azaldığı bilinmektedir. Bu bağlamda ilahiyat fakültesi öğrencilerinin din psikolojisi dersine yönelik tutumlarının araştırılması önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.Tutumları incelemenin başlıca nedenlerinden biri davranışların kestirilmesine olanak vermesidir. Kişilerin belirli şeylere karşı ilgi veya ilgisizlik dereceleri tespit edilerek tutumlarının yoğunluğu anlaşılmaya çalışılır. Bu amaçla ilahiyat fakültesi öğrencilerinin Din Psikolojisi dersine yönelik tutumlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir ölçek geliştirme çalışması yapılması amaçlanmıştır. İlahiyat fakültesi öğrencilerinin Din Psikolojisi dersine yönelik tutumlarının bilinmesi, varsa olumsuz tutumları, bunların nedenlerinin ortaya çıkarılması dersin daha nitelikli hale gelmesine yönelik alınacak kararlara yol gösterici olacağı varsayılmaktadır.Araştırma tarama modelinde yürütülmüştür. Çalışma grubu farklı illerde bulunan ilahiyat fakültesi 3. ve 4. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Çalışma grubu 354’ü kadın (%73,6), 127’si erkek (%26,4) olmak üzere 481 öğrenciden oluşmaktadır. Literatür taraması sonucunda 42 maddelik bir havuz oluşturulmuş ve alınan uzman görüşü sonrasında madde sayısı 39’a düşürülmüştür. Toplanan veriler, SPSS 16.0 programına yüklenerek analiz için hazır hale getirilmiştir. Verilerin analizinde Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) tekniği ile ölçeğin faktör analizi yapılmıştır. Faktör yapısını doğruluğunu test etmek için ise Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) kullanılmıştır.Ölçeğin geçerliği ile ilgili yapılan istatistiksel işlemler sonucunda, KMO değeri 0.965 çıkmıştır. KMO değerinin 0.90 üzerinde olması, örneklem büyüklüğü için “mükemmel” olarak kabul edilmektedir. Bartlett Küresellik Testi’nin anlamlı olduğu (X2= 11144,785; p<.05) görülmektedir. Bartlett testinin anlamlı olması veri setinin çok değişkenli normal bir dağılıma sahip olduğunu göstermektedir. Yamaç grafiği incelendiğinde, özdeğeri birden büyük üç faktörün ortaya çıktığı gözlenmiştir. Ölçeğin birden çok boyuta sahip olduğu görüldüğünden rotasyon işleminin yapılmasına karar verilmiştir. Bunun için dik döndürme (varimax rotation) tekniği kullanılmıştır. Tekrarlanan döndürme işlemleri sonucunda 25 maddenin 1’den büyük üç faktör altında toplandığı görülmüştür.Faktör analizi sonucunda elde edilen özdeğer ve varyans açıklama oranları incelendiğinde, ölçek maddelerinin özdeğeri 1’den büyük üç faktör altında toplandığı görülmüştür. Bu faktörlerin varyans yüzdeleri sırasıyla; 34.078, 19.428 ve 16.717’dir. Faktörlerin tümü toplam varyansın %70.223’ini açıklamaktadır. Maddelerin yük değerlerinin 0.627 ile 0.792 arasında değiştiği gözlenmiştir. Ortaya çıkan faktörlerin altında yer alan yük değeri en yüksek olan maddeler dikkate alınarak bu faktörler; “Önemli bulma/Değer verme”, “İlgi duyma/Hoşlanma” ve “Kabullenmeme/Kaçınma” olarak isimlendirmiştir.Ölçeğin Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı α=0.97 olarak bulunmuştur. Ölçeğin ölçülmek istenen davranışı gösterenler ile göstermeyenleri ayırt edip etmediğini tespit etmek için %27’si alt ve %27’si üst grup puanlarının ortalamaları bağımsız örneklem t-testi ile incelenmiştir. Yapılan istatistiksel işlemler sonucunda grupların madde ortalama puanları arasındaki bağımsız gruplar t testi sonuçlarının 18.291 ile 43.252 arasında değiştiği ve tüm maddeler için istatistiksel olarak anlamlı olduğu (p<.01) görülmüştür. Ölçeğin alt faktörlerinin birbirleriyle ve ölçeğin bütünüyle olan korelasyonlarının incelenmesi sonucunda, ölçeğin Önemli bulma/Değer verme boyutu ile İlgi duyma/Hoşlanma boyutu arasında (r=0.76; p<0.000) pozitif yönde, anlamlı; Önemli bulma/Değer verme boyutu ile Kabullenmeme/Kaçınma boyutu arasında (r=0.58; p<0.000) pozitif yönde, anlamlı; İlgi duyma/Hoşlanma boyutu ile Kabullenmeme/Kaçınma boyutu arasında (r=0.64; p<.000) pozitif yönde, anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.Ölçeğin faktör yapısını doğrulamak amacıyla Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. Yapılan analizlerde ölçeğin uyum indekslerinin; χ2 /df= 2.7; NFI= .98; NNFI= .98; IFI= .98; RFI= .98; CFI= .98; RMR= .04 değerleri “mükemmel uyumu” gösterirken GFI= .85 ve RMSEA= .07 değerleri “kabul edilebilir uyumu” göstermektedir. Yapılan AFA ve DFA sonuçları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, “Din Psikolojisi Dersine Yönelik Tutum Ölçeği”nin (DPDYTÖ) Din Psikolojisi dersine yönelik tutumların ölçülmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.