Determining the level of sustainable management effectiveness in protected areas: The case of national parks

Abstract

Korunan alanlarda koruma-kullanma dengesi sağlanarak yönetim etkinliğinin sürekli olarak değerlendirilmesi ve iyileştirici önlemlerin alınması sürdürülebilir bir yönetim için gereklidir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki korunan alanların yönetim etkinlik düzeyinin belirlemek ve değerlendirmektir. Çalışmada örnek alan olarak Ege Bölgesindeki Spil Dağı Milli Parkı, Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı ve Marmaris Milli Parkı seçilmiştir. Söz konusu alanların yönetim etkinlik düzeyinin belirlenmesinde küresel düzeyde yaygın olarak uygulanan araçlardan Yönetim Etkinliğini İzleme Aracı (METT-4) kullanılmıştır. Her üç milli parkın uzun devreli gelişme planları, yöneticiler ile yapılan görüşmeler ve METT-4 uygulamasından elde edilen veriler bu araştırmanın materyalini oluşturmaktadır. METT-4’ün uygulanmasında alanların bizzat yönetimlerinden sorumlu Milli Park Müdürleri, Milli Park Müdür Yardımcıları ve Milli Park Şeflerinin görüşlerine yer verilmiştir. Elde edilen veriler çizelgeler ile gösterilmiş ve verilerin değerlendirilmesinde yüzde hesaplamaları ile ortalamadan yararlanılmıştır. Yapılan değerlendirmeler neticesinde, Spil Dağı Milli Parkının yönetim etkinlik düzeyi %58 (orta düzeyde), Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkının %63 (iyi düzeyde) ve Marmaris Milli Parkının %48 (orta düzeyde) olarak bulunmuştur. Üç milli parkın yönetim etkinlik düzeyinin aritmetik ortalaması ise %56 olup, orta düzeyde bir etkinliği göstermektedir. Söz konusu alanlarda yönetim etkinliği değerlendirme unsurlarından Planlamanın ortalaması %70’lik düzeyle en iyi durumda iken, Girdiler (%59), Süreçler (%52), Çıktılar (%62) ve Sonuçlarda (%42) daha düşük bir etkinlik düzeyi olduğu belirlenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmaya konu olan korunan alanların yönetim etkinlik düzeyinin yeterli olmadığı söylenebilir. Bu sonuçta başta yeterli sayıda ve nitelikte personel yetersizliği olmak üzere mevzuat, bütçe/finansman, koordinasyon gibi birçok konuda yaşanan yetersizliklerin etkili olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, Türkiye’deki korunan alanların sürdürülebilir yönetimini sağlamak amacıyla yönetim etkinlik düzeyinin artırılması ve mevcut sorunların çözümü için gerekli çalışmaların kararlılıkla yapılması gerektiği belirlenmiştir.