Determination of relative tectonic activity of faults controlling Varto Basin (Muş) by geomorphic indices

Abstract

Bu çalışmada Varto Havzası’nı denetleyen fayların göreceli tektonik aktivitesinin jeomorfik indislerle belirlenmesi amaçlanmıştır. Varto Havzası, Karlıova’nın güneydoğusunda Bingöl Dağı ile Şerafettin Dağı arasında yer almaktadır. Havzanın oluşumunda, Karlıova’da, Doğu Anadolu Fayı ile kesişen, Kuzey Anadolu Fayı’nın güneydoğuya doğru devamı niteliğinde olan Varto Fayı etkili olmuştur. Bu konumu nedeniyle havza ve çevresinde tektonik hareketlilik çok yüksektir. Havzanın genç tektonik hareketi jeomorfik indis analizleri yöntemiyle ortaya konulmuştur. Bu analizlerde sayısal yükselti modeli (sym), akarsu, fay ve jeoloji verileri temel veri seti olarak kullanılmıştır. Havza çevresi ve Varto Fay Zonu (VFZ) üzerinde tektonik aktiviteyi yansıtan toplam 43 alt havza belirlenmiştir. Bu amaçla hipsometrik integral (Hi), hipsometrik eğri (He), havza asimetri faktörü (AF), drenaj havzası şekli (Bs), akarsu uzunluk-gradyan indeksi (SL), yatak kıvrımlılığı (S) ve uzama oranı (Re) analizleri yapılmıştır. Havza analizleri ile birlikte aktif tektoniğin belirlenmesinde sık kullanılan dağ önü sinüslülük oranı (Smf) ve vadi tabanı genişliği-vadi yüksekliği oranı (Vf) ölçümleri ile havzadaki akarsuların boyuna profil analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre havzaların tektonik aktivite sınıfları belirlenerek dağılışları gösterilmiştir. Bu sonuçlara göre havza güneyindeki iki küçük havza ile VFZ’deki bir havza dışındaki diğer havzaların tamamı çok yüksek ve yüksek tektonik aktivite sınıfında yer almaktadır. İndis sonuçları, yaşanan depremler, fay zonu boyunca çıkan sıcak ve soğuk kaynakları, jeomorfolojik şekiller Varto Havzası ve çevresinde aktif tektoniğin güçlü olduğunu kanıtlamaktadır.