Denizli Güneydoğusundaki (GB Türkiye) Kömürlerin Hidrokarbon Türetme Potansiyeli ve Biyomarker Özellikleri

Abstract

Çalışma alanı Denizli ilinin yaklaşık 45 km güneydoğusundaki Serinhisar ilçesine bağlı Yatağan yöresidir. Çalışma materyalini oluşturan kömürler karasal ve gölsel özellik gösteren birimler içerisinde yer almakta olup, yayılımları ve kalınlıkları azdır. Yatağan Formasyonu olarak adlandırılan birim kırıntılı ve karbonat kayalardan oluşan iki farklı litolojiden meydana gelmiştir ve kömürler karbonat kayalar içerisinde yer almaktadır. Bu çalışmada, Yatağan (Serinhisar/Denizli) kömürlerine ait organik petrografik ve organik jeokimyasal veriler ile biyomarker parametreleri değerlendirilerek kömürlerin hidrokarbon türetme potansiyeli ve çökelme ortamına ait bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır. Çalışma alanına ait kömür örneklerinde toplam organik karbon (TOC) ve Rock Eval piroliz analizi ile ince tabaka kromatografi (TLC/FID), gaz kromatografi (GC) ve gaz kromatografi-kütle spektrometri (GC-MS) analizleri gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kömürün organik ve inorganik bileşenleri organik petrografi ve X-ışınları difraksiyonu (XRD) çalışmaları ile belirlenmiştir. İncelenen örneklerin TOC değerleri % 0.59 ile % 48.30 arasındadır. Çoğunlukla Tip III kerojen hakim olup, Tmax değerleri 418 oC ile 440 oC arasında değişmektedir. Yatağan (Serinhisar/Denizli) kömürleri, olgunlaşmanın düşük olması ve sığ gömülme nedeniyle hidrokarbon türümü açısından yetersizdir. Organik jeokimyasal veriler Yatağan Formasyonu kömürlerinin oksik ortam koşullarında çökeldiğine işaret etmektedir. Hidrokarbon gruplarının % miktarları; polar + asfaltenler % 73.21-% 98.7, doymuş hidrokarbonlar % 1.09 - % 21.87 ve aromatik hidrokarbonlar % 0.21-% 7.71 olarak belirlenmiştir. İncelenen örneklerde nC27, nC29 ve nC31 gibi tek sayılı n-alkanların baskın oluşu yüksek karasal bitkilerin bolluğu ile açıklanabilir. Ayrıca oldukça yüksek Ʃ(nC21-nC31)/Ʃ(nC15-nC20) oranları ile yüksek karbon tercih indeksi (CPI) ve yüksek karasal/sucul oranı (TAR), tricyclic terpanların baskın olmayışı, C29Ts bileşeninin varlığı, C29Ts/C29Ts + Norhopan oranı ve C29 steran oranının yüksek olması gibi parametreler yüksek karasal bitki kökenli organik maddenin varlığını gösterir. Yüksek moretan/hopan oranı ve oldukça düşük Ts/Ts+Tm oranı ise ısısal olarak olgunlaşmamış organik maddeye işaret etmektedir.