Demographic window of opportunity or demographic window of crisis: A geographic analysis

Abstract

Demografik geçiş sürecini yaşayan toplumlarda doğurganlıkta görülen düşüş, toplam nüfus içindeçocukların orantısal olarak azalmasını sağlar. Diğer yandan, geçiş süreci henüz tamamlanmadığıiçin, yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki payında ciddi bir artış da görülmez. Çocuk ve yaşlı nüfusunazalmasıyla, çalışma çağındaki nüfus artar. Bu durum, iktisadi kalkınma için bir fırsat sunduğundanbu özel döneme literatürde “Demografik Fırsat Penceresi” denilir. Dönem, bazı çalışmalarda“Demografik Armağan” yahut “Demografik Bonus” şeklinde de nitelendirilmektedir. “DemografikFırsat Penceresi” dönemi, günümüz koşullarında nüfus yaşlanması ile sona erer. Nitekim nüfusun%15’i, 65 ve üzeri yaşta ise toplum yaşlanmış olur. Fırsat penceresi dönemi geçicidir. Dolayısıylabu dönemde daha fazla istihdam yaratılması ve kaynakların daha rasyonel kullanılması önem taşır.Nitekim Japonya’nın 1960’lardan, diğer Doğu Asya ülkelerinin 1970’lerden sonra yaşadıkları ekonomikbüyüme, demografik fırsat penceresiyle ilişkilendirilir. Bu fırsat değerlendirilemediği takdirdesüreç ‘demografik kriz penceresi’ne dönüşebilir. Demografik kriz penceresi; çalışma çağını kapsayan15-64 yaş grubunun en yüksek orana ulaşması ile ortaya çıkan özel dönemde, bu grubun verimlikullanılamaması sebebiyle oluşan ulusal yoksullaşma, toplumsal kargaşa ve çatışma sürecidir. Ortayaçıkmasının altında yatan husus, işgücü arzındaki yüksek artışa işgücü talebinin karşılık verememesidir.Çünkü düşük istihdamın ve bunun olumsuz etkilerinin, hem ekonomik hem de sosyalalanda kendini göstereceği açıktır. Bu kavram, demografik fırsat penceresinin karşıtıdır. Brezilya,Venezuela, Tunus gibi ülkelerde açılan pencere; demografik fırsat penceresi değil, demografik krizpenceresidir. Bu ülkelerin bazılarında ciddi kargaşalar ve çatışmalar yaşanmış; bazılarında ise siyasaliktidarlar devrilmiştir. Çalışmanın amacı, demografik kriz penceresinin oluşum süreçlerini tarihselve karşılaştırmalı örneklerle ortaya koyup literatüre sokmaktır. Bu çalışmada, Türkiye İstatistikKurumu (TÜİK), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Hazineve Maliye Bakanlığı’ndan oluşan ulusal ve Birleşmiş Milletler (BM), Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ),Dünya Bankası, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), InternationalLabour Organization’dan (ILO) oluşan uluslararası kurumlardan derlenen kantitatif veriler analizedilerek Tunus ve Brezilya gibi ülkelerde sürecin demografik kriz penceresi şeklinde yaşandığı belirlenmiştir.Sürecin, Türkiye için de demografik kriz penceresine evrilmekte olduğu birtakım tablove grafiklerle ortaya konulmuştur.