Cultural Oriented Landscape Biography: Example of Üsküdar Coastal Zone

Abstract

Bu çalışmada, İstanbul ili Üsküdar ilçesi içerisinde kıyı bandında yer alan tüm kültür varlıklarının envanteri oluşturulmuştur. Her bir kültür varlığının geçmişten günümüze çevreleri ile birlikte varoluş süreçleri değerlendirilmiş, kültürel varlıklara ilişkin kent halkının farkındalıkları saptanmış, kültürel varlıkların geçmiş fotoğraflarına ulaşılarak geçmişten günümüze kıyaslama olanağı sağlanmıştır. Kentsel kültürel varlıkların sürdürülebilirliklerinin sağlanması, ulusal kimliğe katkı sağlanmasına ilişkin stratejiler üretilmiş, kültürel varlıklar dış mekân çevrelerindeki değişimleri ile peyzaj mimarlığı bakış açısı ile yorumlanmıştır. Çalışma alanı sınırları olarak Üsküdar Meydanı ile Selimiye Kışlası arasında kalan hatta kıyı çizgisinden 1 km gerisine kadar olan alan seçilmiştir. Bu hat içerisinde; Üsküdar Meydanı, Kızkulesi, Sultan III. Ahmet Çeşmesi, Mihrimah Sultan camii, Gülfem Hatun Camii, Selimiye Kışlası, Büyük Selimiye Cami, Ayazma Camii, Ayazma çeşmesi, Eski vapur iskelesi, Harem otogarı, Şemsi Paşa İlçe Halk Kütüphanesi, Balaban Tekkesi vb. pek çok önemli yapı yer almaktadır. Çalışmada yöntem olarak Üsküdar Belediyesinden 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Nazım İmar planı temin edilmiş, mevcut tarihi ve kültürel varlıkların yerleri belirlenerek Arc. Map. 10.1 programı kullanılarak envanter haritası oluşturulmuştur. Envanter oluşturulmasının ardından her bir alana ilişkin yapım yılından ve hikâyesinden başlanarak günümüze kadar gelen süreç içerisinde yaşanan mekânsal değişimler ve dönüşümler kullanım amaçları ile birlikte ortaya konulmuştur. Her bir kültürel varlık için yapılan bu araştırma çalışma alanının tümü içinde yollar, yeşil alan dağılımları, sivil mimari örnekleri, günümüzdeki durumun şekillenmesinde önemli rol oynayan depremler, yangınlar, savaşlar, işgaller, yasa ve yönetmelikler vb. doğal, kültürel ve sosyal etkenler ile bir arada değerlendirilerek yorumlanmıştır. Çalışma alanına ait genel peyzaj biyografisi ve alanda yer alan her bir tarihi kültürel varlığa ilişkin biyografiler ortaya konulurken 1870-2018 yılları arasında belirtilen alanlara ilişkin fotoğraflar, tasvirler, el çizimlerinden büyük ölçüde yararlanılmıştır. Çalışma alanında yaşayan kent halkına, kentsel kültürel miras farkındalıklarını ölçmek amacı ile anket uygulanmış ayrıca, her bir kentsel-kültürel miras öğesi için çalışma kapsamında geliştirilen gözlem formu ile değerlendirme yapılmıştır. Yerel yönetim, kamu kurumları, dernekler, üniversitelerde görev yapan uzmanlar ile sözlü görüşmeler yapılarak katılımcı bir çerçevede değerlendirmeler yapılmıştır. Sonuç olarak çalışma alanı için kentsel kültürel mirası için, ilgili yasa ve yönetmelikler çerçevesinde, paydaş görüşleri doğrultusunda peyzaj biyografilerinden yararlanılarak koruma-kullanma, yeniden işlevlendirme stratejileri geliştirilmiştir.