Codzienny język mieszkańców Bydgoszczy zapisany w tekstach literackich

Andrzej S Dyszak

doi:10.17951/et.2019.31.277

Abstract

<p>Wyróżnikiem wielkich miast jest język, jakim posługują się na co dzień ich mieszkańcy, nazywany gwarą miejską. Cennym źródłem gwary bydgoskiej, choć nie stricte literackim, jest Pamiętnik gapia Zbigniewa Raszewskiego. Największy zapisany zasób leksyki bydgoskiej zawiera trylogia Jerzego SulimyKamińskiego pt. Most Królowej Jadwigi. Poza tym wymienić trzeba m.in. powieści: Obóz Wszystkich Świętych Tadeusza Nowakowskiego i Kamienny bruk Wiesława Rogowskiego. W gwarze bydgoskiej, obok zjawisk leksykalnych, występują nieliczne zjawiska fleksyjne i fonetyczne oraz konstrukcje składniowe typu mieć plus accusativus cum infinitivo oraz być x lat starym. Autor Mostu Królowej Jadwigi używa – jako tworzywa językowego – gwary bydgoskiej, znanej mu z rodzinnego domu, więc można uznać, że język, jakim posługują się bohaterowie i narrator tej powieści, to język autentycznych mieszkańców Bydgoszczy. Gwara bydgoska wykazuje wspólnotę cech z gwarą miejską Poznania. Wpływ na to mają: położenie obu miast (dialekt wielkopolski) i ich historia (germanizacja).</p>

Highlights

Na mapie terytorialnego zróżnicowania polszczyzny wyróżnikiem wielkich miast jest język, jakim posługują się na co dzień ich mieszkańcy, nazywany m.in. gwarą miejską[1]
Furdal 1977: 156) albo szerzej, jako to czyni Bogdan Walczak (2004: 27-29), uznając za wyróżniki dyferencyjności gwary miejskiej następujące elementy leksyki: a) wyrazy w ogóle nieznane w języku ogólnym, jak np. zapożyczenia; b) wyrazy znane w języku ogólnym w innym znaczeniu niż w gwarze; c) wyrazy przestarzałe lub wychodzące z użycia w języku ogólnym; d) wyrazy znane w języku ogólnym i nacechowane tam stylistycznie, a w gwarze neutralne
Warto też na zakończenie zwrócić uwagę na fakt, że gwara bydgoska wykazuje wspólnotę cech z gwarą miejską Poznania, na co wpływ mają dwa czynniki, które ukształtowały mowę mieszkańców obu miast: pierwszy z nich to położenie obu miast (Bydgoszcz i Poznań są największymi ośrodkami miejskimi szeroko rozumianej Wielkopolski i w obu gwarach zauważa się wyraźnie wpływy dialektu wielkopolskiego52), a drugi – to ich historia (w wyniku rozbiorów Polski Bydgoszcz i Poznań – odpowiednio w latach 1772 i 1793 – znalazły się w granicach Królestwa Prus; słownictwo gwary bydgoskiej i gwary poznańskiej obejmuje liczne, w tym także wspólne, germanizmy[53])

Summary

Introduction

Na mapie terytorialnego zróżnicowania polszczyzny wyróżnikiem wielkich miast (takich jak Warszawa, Kraków, Poznań, Łódź, a także Bydgoszcz) jest język, jakim posługują się (lub częściej posługiwali się) na co dzień ich mieszkańcy, nazywany m.in. gwarą miejską[1].

Results

Conclusion