Charakterystyka wezbrania opadowego w zlewni górnego Wieprza w maju 2014 roku

Abstract

<p>Wyżyna Lubelska jest regionem, w którym co kilka lat pojawiają się intensywne opady burzowe powodujące lokalne wezbrania rzek. Szczególnie często zjawiska te pojawiają się w okolicy Krasnegostawu (Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Maruszczak, Trembaczowski 1958, Ciepielowski, Dąbkowski 1967, Ciepielowski, Dąbkowski 1968, Górniak 1982, Kaszewski, Siwek 2005, Siwek 2010).</p><p>W świetle dotychczasowych badań (Parczewski 1960, Górniak 1982, Michalczyk 1984, Rodzik 1984, Michalczyk i in. 2008) na Wyżynie Lubelskiej katastrofalne w skutkach są ulewy o średnim natężeniu przekraczającym 1 mm∙min<sup>-1</sup>, a sumie opadu wynoszącej około 100 mm (Teisseyre 1994). Z obliczeń wynika, że prawdopodobieństwo wystąpienia opadów o tej wysokości wynosi około 1% (Suligowski 2004). W latach 1951–2000 zostało odnotowanych na Lubelszczyźnie jedynie 11 opadów o sumie dobowej >100 mm, z czego większość z nich (8 przypadków) w obszarze wyżynnym (Michalczyk i in. 2008, Siwek 2010). Kilka lat wcześniej, w międzyrzeczu Bystrzycy i Giełczwi, opad o wysokości powyżej100 mm wystąpił w nocy z 3 na 4 sierpnia 2005 roku (Michalczyk i in. 2008). Można domniemać, że najprawdopodobniej nie wszystkie epizody opadowe o sumie przekraczającej100 mm i znacznym natężeniu zostały zarejestrowane (Siwek 2006). Często o ich wystąpieniu można było wnioskować tylko na podstawie wysokiego spływu wody lub skutków geomofrologicznych. Przykładem tego są katastrofalne skutki opadów o znacznie niższych zmierzonych sumach (Maruszczak i Trembaczowski 1956, Ziemnicki 1956, Dębski 1958, Ciepielowski i Dąbkowski 1967, Ciepielowski i Dąbkowski 1968, Ciepielowski 1970, Buraczyński i Wojtanowicz 1974, Górniak 1982, Janicki i in. 2010).</p><p>Celem niniejszego opracowania jest analiza warunków powstania oraz charakterystyka hydrologiczna wezbrania w zlewni górnego Wieprza, które zarejestrowano w maju 2014 roku. W dniach 11-17 maja 2014 roku na pograniczu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza wystąpiły opady o dużej intensywności. Stacje meteorologiczne położone na tym obszarze zarejestrowały sumy opadów sięgające od 95 do226 mm. Opad o największej intensywności wystąpił w nocy z 16 na 17 maja, kiedy to w ciągu około 3 godzin w stacji Nielisz zanotowano aż110,7 mm. W krótkim czasie nastąpiło znaczne podniesienie stanów wody w rzekach, co spowodowało ogłoszenie w kilku gminach alarmów przeciwpowodziowych (m.in. w gminie Krasnystaw). Intensywny spływ wody wywołał gwałtowne wezbranie, które spowodowało wysokie straty zarówno materialne, jak i przyrodnicze. Woda zalała ponad 2,5 tys. ha upraw, wyrządziła szkody w inwentarzu, zniszczyła dziesiątki budynków oraz odcinek drogi Zamość – Hrubieszów.</p>