Cemil Meriç’in “Bu Ülke” Eserinde Görülen Cümle Bağlayıcıları

Abstract

Her metin, oluşturucusunun duygu ve düşüncelerini aktarmak için kullandığı bir araçtır. Cümle bağlayıcısı, bu aktarımda görevli bir dil birim olarak kendine yer bulur. Cümleler arasında açıklama, ekleme, karşıtlık, sebep-sonuç, şart, zaman ve benzeri açılardan ilgi kuran cümle bağlayıcısı, metnin anlaşılır olmasında önemli bir rol teşkil eder. Dilbilgisi çalışmalarında çoğunlukla edat ve bağlaç başlıkları altında verilen cümle bağlayıcısı; metnin anlamlı bir bütün oluşturulmasında gerekli görülen dil birimlerindendir. Bu yönüyle cümle bağlayıcısı, metinsellik ölçütlerinden bağdaşıklık (bağlaçlı bağdaşıklık) ilkesi ile doğrudan ilgilidir. Bununla birlikte metnin derin alt yapısında da tutarlık ilkesine hizmet eder. Bu çalışmada Cemil Meriç’in “Bu Ülke” adlı eserinde kullandığı cümle bağlayıcılarının işlevleri ve bu işlevlerin sıklık görünümünün yazarın üslubunu oluşturmasındaki yeri ortaya konmaya çalışılacaktır. Buna göre söz konusu eserde cümle bağlayıcılarının açıklama, ayırma, ekleme, ihtimal bildirme, karşıtlık, pekiştirme, sebep-sonuç bildirme, zaman bildirme olmak üzere sekiz farklı işlevde kullanıldığı tespit edilmiştir. Meriç’in düşüncelerini ifade etmek için en fazla başvurduğu bağlayıcı çeşidi açıklama işlevinde görülen cümle bağlayıcılarını, karşıtlık, pekiştirme takip eder. Bunun yanı sıra özetleme ve şart bildirme işlevinde tespit edilen bir cümle bağlayıcısına rastlanmamıştır.