BULGAR KENTLERİ VE BULGAR KENTLERİNİN KÖKEN SORUNLARI

Abstract

Makalede İtil Bulgarlarının yerleşikleşme süreciyle bağlantılı olarak ilk sabit yerleşimlerin oluşumu, yerleşimlerin kent olarak değerlendirilme ölçütleri, kentlerin ortaya çıkışları ve kökenleri, kentlerin karakteristik özellikleri ve sınıflandırılma ile alakalı sorunlar incelenmiştir. Bu bağlamda Bulgar kentlerinin kökeninin, Bulgarların yerleşikleşme sorunu ve ilk sabit yerleşimlerinin ortaya çıktığı zaman ile bağlantılı olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak araştırmacılar, çok farklı formda sosyal yapıya sahip olan kentlerin kökeni ve ortaya çıkış süreçlerine dair çok çeşitli seçeneklere meyil etmiştir. Yazar bu hususta Bulgar kentlerinin ortaya çıkışı ve kökeniyle alakalı varsayımda bulunan araştırmacıların görüşlerini irdeleyerek, köken sorunsalının aydınlatılması adına kendi varsayımlarını dayanaklı olarak belirtmiştir. Yazara göre boylar sisteminin geç aşamasında yani büyük boylar ve boylar arası birlikteliklerin oluştuğu anda vücuda gelen ve etno-sosyal oluşumların merkezi olan erken kentler zamanla idari, dini veya kültsel, askeri-politik merkezler ve ticaret noktaları olarak gelişmiştir. Müstahkem yerleşimlerin bahsi geçen gelişme noktaları, kentlerin köken sınıflandırmasını yani ortaya çıkış yollarının tespitini de beraberinde getirmiştir. Ortaçağ kentlerinin ortaya çıkış yollarının çeşitliliği İtil Bulgar kentleri üzerinde tatbik edilmiş, bu yollar Moğol öncesi İtil Bulgar materyalleriyle tasdik edilmiştir. Fakat araştırmacılar İtil Bulgar kentlerinin ortaya çıkış kökenleriyle ilgili belli başlı üç yol üzerinde durmuştur: boy merkezi, ticaret-zanaat merkezi ve idari-askeri kale.