BIRTH RITUALS OF UYGHUR TURKS LIVING IN ISTANBUL (KÜÇÜKÇEKMECE AND ZEYTİNBURNU)

Abstract

İnsan, dünyaya geldiği andan, son nefesini verdiği ana kadar devam eden süreç içerisinde pek çok “eşik”ten geçmektedir. Bu eşiklerden ilki olan doğum, pek çok toplumda önemsenmiş ve doğumla ilgili olarak farklı kültürlerde pek çok inanış ve ritüel geliştirilmiştir. Geçiş ritüeli kavramını ilk defa ortaya atan ve ritüeller hakkında kapsamlı bir tasnif çalışması yapan Arnold van Gennep’e (1908) göre doğum ritüellerinin amacı; doğumu kolaylaştırmak, anneyi ve çocuğunu hatta baba ve diğer akrabaları kişisel ya da gayrişahsi kötücül etkilerden korumaktır. Bu makalede İstanbul’da yaşayan (Küçükçekmece ve Zeytinburnu) Uygur Türklerinin doğum ritüelleri; doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası alt başlıklarıyla ele alınıp incelenmiştir. Araştırma esnasında halk bilimi derleme yöntemlerinden gözlem (doğal ortamda pasif katılımcı olarak) ve görüşme (yönlendirilmiş görüşme) yöntemleri kullanılmıştır. Doğu Türkistan’ın çeşitli yerlerinden farklı tarihlerde göç eden ve en az 5 yıldır İstanbul’da yaşayan kaynak kişilerle görüşülerek veri toplanmıştır. “İstanbul’da yaşayan Uygur Türklerinin Folkloru Üzerine Bir Araştırma: Küçükçekmece ve Zeytinburnu Örneği” isimli yüksek lisans tezi kapsamında yapılan bu araştırma, çok farklı kültür daireleri ile temas eden Uygur Türklerinin eski Türk kültür ve inanç yapısından neleri, hangi değişiklikler ile muhafaza ettiği ve diğer Türk boylarıyla nasıl bir ilişki içerisinde bulunduğunu bilim dünyasına kazandırmakta ve Uygur Türklerinin kültürel devamlılığına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Doğu Türkistan’dan farklı tarihlerde, benzer sebeplerle göç eden ve İstanbul’da yaşayan Uygur Türklerinin göç etme sebeplerinin doğum ritüellerine yansıdığı tespit edilmiştir. Çin hükümeti tarafından zorunlu kürtaj ve kısırlaştırma uygulamalarına maruz bırakıldıkları için doğum kontrolü yapmayı tercih etmemeleri, çok çocuklu aile yapısını benimsemeleri, Doğu Türkistan’da iken hastaneye rahatlıkla gidemedikleri için gebelik durumunu öğrenmek maksadıyla çeşitli uygulamalar geliştirmeleri, bebeğin göbeğinin ve eşinin hastanede doğum yapılması durumunda hastanede bırakılmaması, çocuklara bağımsızlığı çağrıştıran isimlerin koyulması bu duruma örnek olarak gösterilebilir