Beyzâde Mustafa’nın Menâsikü’l-hacc Adlı Eseri

Abstract

Hicaz’ın 1517 yılında topraklarına katılmasından sonra hac yolculukları Osmanlılar için büyük bir önem kazanmıştır. Bu durum hac ibadeti ile ilgili menâsik, menâzil ve edebî niteliğe sahip eserlerden müteşekkil bir hac edebiyatının oluşmasını sağlamıştır. Özellikle 16. yüzyıldan sonra Türkçe kaleme alınan çok sayıda hac edebiyatı eseri bulunmaktadır. Bunlardan biri de bu çalışmanın konusunu teşkil eden Ahıskalı Beyzâde Mustafa’nın Menâsikü’l-hacc adlı eseridir. Eserin yazılış gayesi, hac adaylarına kılavuz kitap hazırlamaktır. Müellif eserinde diğer menâsik kitaplarında olduğu gibi hac ibadetinin temel terimlerinden, farzlarından, ibadet esnasında yapılması ve yapılmaması gerekenlerden bahsetmekte; umre ve haccın her aşamasında okunması gereken dualara yer vermektedir. Bu çalışmada, Beyzâde Mustafa’nın Menâsikü’l-hacc’ı şekil ve muhteva açısından incelenmiş; ayrıca Arapça duaların okunduğu bölümlere yer verilerek müellifin yararlandığı kaynaklar açıklanmıştır. Eserin dikkat çeken bir özelliği de umre yolcusunun veya hac adayının anlamayacağı düşünülen terimlerin ve yer adlarının açıklanışıdır. Bu kelime ve kavramlar tespit edilerek müellifin anlatım diline müdahale edilmeden metin içi sözlük oluşturulmuştur.