Baby Care in Ottoman Istanbul in the Process of Modernization

Abstract

Dönüşüm çağı, en uzun yüzyıl gibi farklı ifadelerle betimlenen 19. yüzyıl Osmanlı’da her alanda çağdaşı Avrupa merkezi odaklı değişimlerin dönemidir. Yüzyılın sonlarında değişim merkezinde toplumun en küçük bireyleri çocuklar bulunmaktadır. Dinsel ve kültürel çeşitliliğin merkezi başkent İstanbul onların hayatında doğum, beslenme ve bakım aşamalarının geleneksellik ile yeniliklerin harmanlanarak hissedildiği yerin başlangıcıdır. Çalışmanın amacı, şüphesiz çağdaşı devletlerde olduğu gibi Osmanlı İstanbul’unda çocuk ölümlerinin çoğunluğunu oluşturan 0-2 yaş grubunun beslenme ve bakım plânını incelemektir. Alanında uzman hekimlerce kaleme alınan özellikle Besim Ömer’in bebek bakım kılavuzları araştırmanın başlıca kaynaklarıdır. Yine dönem değişimleri ve yansımalarının yakından izlendiği çoğunlukla kadın, çocuk dergi ve gazeteleri, hatıratlardan gereğince faydalanılmıştır. Bu kaynaklarda ağırlıkta kadın yazarların çağdaş bebek bakım yöntemlerine dair bilgi ve tecrübelerini aktarması hem cinslerini etkileme noktasında ilgi çekici bir ayrıntıdır. Bu çerçevede anne sütü temelli beslenme, sterilize edilen hayvan sütleri, çağdaş beslenme bakım araç-gereçleriyle bebek bakım yöntemlerinin ne kadarının Osmanlı evlerinde uygulandığı merak konusudur. Bir taraftan savaşlar ve sonuçları itibariyle son derece yoğun ve yorgun yıllar geçiren Osmanlı’nın diğer taraftan yaşadığı insan kayıplarını sağlıklı yenidoğan dünyaya getirme ve hayat kalitesini arttırma noktasında bebek bakım yöntemlerini geliştirmeye çalışması çağdaş tıbbın nimetlerinden faydalanması oldukça dikkate değer hususlardır.