Azerbaijan Poetry in the Context of the Traditions of Folklore (Early 20th Century)

Abstract

20. yüzyılın başlarında Azerbaycan şiirinde folklor gelenekleri biçim, şekil ve tür bağlamında daha çok dikkat çekmektedir. Farklı farklı sanatçıların faaliyetlerinde halk şiiri biçimlerinden yararlanarak yazılan örneklere rastlanmaktadır. Bahsi geçen dönemde edebiyatın başlıca faaliyet yönü olan maarifçi realist, tenkidi realist ve romantik eğilimli şiirin gelenekle ilişkisinde esas itibariyle tür meselesinden yola çıkılmıştır. Bu anlamda şiirde folklor geleneklerine başvurulmasının, ondan üretken bir biçimde yararlanmanın temelinde tür meseleleri ilk sırada durmaktadır. 20. yüzyılın başlarında Azerbaycan şiirinin tür özellikleri açısından incelenmesi açık bir şekilde gösteriyor ki bu dönemde yeni biçimlerde şiir örneklerinin oluşması sadece konu, içerik ve problemin güncelliği ve geleneğe dayanmasıyla oluşmamış, aynı zamanda yeni edebî türlere sürekli başvurulmasında, tür arayışlarında da özgünlük kazanmıştır. Diğer edebî türlerle karşılaştırıldığında şiir, tür açısından çeşitliliği, şekil farklılıkları ile önemli ölçüde ayırt edilmektedir. Bu durum, bütün Türk dünyasında olduğu gibi Azerbaycan edebiyatında da şiirin belirli edebî türlerden farklı olarak daha eski köklere dayanmasından aynı zamanda da biçim ve şekil bakımından kendine has şiirsel tonlara sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Azerbaycan şiirinin Abbas Sehhet, Hüseyin Cavid, Ahmet Cevat gibi önemli sanatçılarının edebî mirasları bağlamında problemin açıklanması ve çözümü folklor kaynakları gelenekleriyle ilgili birtakım önemli hususların ortaya çıkarılmasına ve gerekli sonuçlara varılmasına olanak sağlamaktadır. Bu şairlerin faaliyetlerinde divan edebiyatı örnekleriyle birlikte şarkı, türkü, nağme, koşma, tecnis, geraylı, mâni gibi halk şiiri biçimlerinde yazılan eserlere rastlanması sanatlarının biçim ve tür çeşitliliğinin tezahürü olarak yorumlanabilir. Şiirlerde konu, içerik, biçim özgünlüğü ile birlikte geniş tür yelpazesi ve çeşitliliğin bulunması ise her şeyden önce folklor ve klasik yazılı edebiyatının zengin geleneklerinden kaynaklanmaktadır. Genel olarak 20. yüzyılın başlarında Azerbaycan edebiyatında folklor motiflerine ve halk şiiri biçimlerine başvurunun yoğunlaşması dönemin toplumsal talebi olarak nitelendirilmektedir. Burada aynı zamanda dönemin önde gelen akımlarından olan maarifçi realizmin önemli etkisi unutulmamalıdır. Doğrudan halk şiirinden kaynaklanarak oluşan eserlerde fikrin, düşüncenin akıcı ve net bir şekilde ifade edilmesine, dil ve üslup çeşitliliğine geniş olanaklar sağlandığı dikkat çekmektedir.