Artsakh in the Creative Heritage of Russian Writers

Abstract

The present article focuses on the Russian authors’ verbal creativity, their comprehensive interpretation and testimonies revolving around Artsakh, its history and culture. The study is carried out within the framework of spatial-temporal domain taking into account the 19th-21th centuries Russian literary works, travel notes and interpretations. One cannot fail to observe that Russian creative heritage is abundant with unique philosophical brilliance, aesthetic elegancy, wisdom and reveals the depths of world literary culture. It is worth mentioning that Russian writers appreciated culture and traditions of world nations and often embarked into laborious efforts to illustrate these literary gems to Russian society, as well as to Russian speaking communities. Hence, the research illustrates Russian-Armenian cultural-literary relations, which should be always on the agenda of scholars and theorists. Russian authors and thinkers visiting Armenia and Artsakh penetrated into the depth of Armenia’s soul, national image and culture thus reverberating “Armenian spirit” in their literary creativity. Among such writers were O. Mandelstam, S. Gorodetski, M. Dudin, K. Bakhshi, E. Limonov and many others. Armenian Artsakh became the greatest inspiration for the Russian writers who initiated a long journey and revealed its Armenian cultural-historical-religious heritage at the beginning of the XX century. In their travel memoirs and literary works, they described with admiration its landscape, mountainous beauty and its natural resources, their ethnic roots, unique settlements, the medieval churches, the Khachkars, the profound cultural-historical heritage of Artsakh people. The works illustrating Artsakh, its unique historical-cultural heritage, lifestyle and traditions, are valuable sources that reveal its indispensable place in the world stage as an ancient civilization. Սույն հոդվածի առանցքում ռուս հեղինակների խոսքարվեստի համապարփակ մեկնաբանությունն է Արցախի պատմամշակութային ժառանգության շուրջ: Ուսումնասիրությունն իրականացվում է տարածաժամանակային տիրույթի շրջանակներում՝ հիմք ընդունելով XIX դարի վերջի և XXI դարասկզբի ռուս գրական երկերը, ուղեգրությունները և ճամփորդական հուշերը։ Ակնհայտ է, որ ռուս ստեղծագործական ժառանգությունը առանձնանում է փիլիսոփայական յուրահատուկ փայլով, գեղագիտական նրբագեղությամբ, իմաստախոսությամբ՝ վեր հանելով համաշխարհային գրական մշակույթի խորքային ծալքերը։ Հարկ է նշել, որ ռուս ստեղծագործները գնահատում էին աշխարհի ազգերի մշակույթն ու ավանդույթները և հաճախ ձեռնամուխ էին լինում ներկայացնել այդ գրական գոհարները ռուս հասարակությանը, ինչպես նաև ռուսալեզու համայնքներին: Այսպիսով, սույն հետազոտությունը ներկայացնում է ռուս-հայկական մշակութային-գրական հարաբերությունները, որոնք մշտապես պետք է լինեն գիտնականների և տեսաբանների ուշադրության կենտրոնում։ Հարկ է նշել, որ Հայաստան և Արցախ այցելած ռուս հեղինակներն ու մտածողները փորձել են ներթափանցել «հայի հոգու» մեջ, ընկալել ազգային կերպարն ու մշակույթը իրենց գրական ստեղծագործություններում: Հայոց աշխարհը հետաքրքրել էայնպիսի ռուս դասականների, ինչպիսիք են Օ. Մանդելշտամը, Ս. Գորոդեցկին, Մ.Դուդինը, Կ.Բախշին, Է. Լիմոնովը և շատ ուրիշներ։ Հայկական Արցախը ոգեշնչել է ռուս ստեղծագործներին, որոնք XX դարասկզբին ձեռնամուխ եղան բացահայտել Արցախը, իր հայկական մշակութային, պատմական, կրոնական ժառանգությունը։ Իրենց ճամփորդական հուշերում և գրական աշխատություններում նրանք հիացմունքով են նկարագրել Արցախի աշխարհագրական դիրքը, լեռնային գեղեցկությունը, բնական ռեսուրսները, եզակի բնակավայրերը, միջնադարյան եկեղեցիները, խաչքարերը, ինչպես նաև արցախցիների բացառիկ մշակութային-պատմական ժառանգությունը։ Արցախին նվիրված այս ստեղծագործություններն արժեքավոր աղբյուրներ են, որոնք բացահայտում են Արցախի անփոխարինելի տեղը համաշխարհային ասպարեզում՝ որպես հնագույն քաղաքակրթություն, իր բացառիկ պատմամշակութային ժառանգությամբ, ապրելակերպով ու ավանդույթներով: Данная статья посвящена всестороннему анализу творчества тех русских писателей, которые посвятили свои произведения теме Арцаха, его истории, культуре. Исследование проводится на основе литературных произведений XIX-XXI вв. В статье отмечается, что творческое наследие русских писателей неповторимо своим философским смыслом, эстетическим изяществом, мудростью, раскрывая глубины мировой литературной культуры. Стоит отметить, что русские писатели ценили культуру и традиции народов мира и содействовали популяризации мировых литературных жемчужин в российском обществе, а также среди русскоязычным сообществам. Таким образом, в данном исследовании выявляется русско-армянские культурно-литературные взаимосвязи, которые всегда были и будут в центре внимания ученых и теоретиков. Посетив Армению и Арцах, русские писатели и мыслители проникли в глубину армянской души, национального образа и культуры, отразив тем самым «армянский дух» в своих произведениях. Армения и Арцах вызвали большой интерес у таких выдающихся мастеров слова, как О. Мандельштам, С. Городецкий, М. Дудин, К. Бахши, Э. Лимонов и многие другие. Армянский Арцах, вдохновив русских писателей, послужил поводом посетить Южный Кавказ в ХХ-XXI вв. и изучить армянское культурно-историческое и религиозное наследие. В своих путевых заметках и литературных произведениях они с восхищением описывали ландшафт Арцаха, горную красоту и природные богатства, его этнические корни, уникальные поселения, средневековые церкви, хачкары, глубокое культурно-историческое наследие. Произведения, посвященные Арцаху, его уникальному историко-культурному наследию, образу жизни и традициям, являются ценными источниками, раскрывающими ее незаменимое место как древней цивилизации на мировой арене.