ANADOLU’DAKİ ROMA DÖNEMİ SERAMİK FIRINLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Seramik çalışmalarında üretim, teknik, formlar, stilistik özellikler önemlidir. Binlerce yıldır kilden eserler ve özellikle seramikler, dayanıklılığının arttırılması amacıyla pişirilmiştir. Açık ve çukurda pişirimde görülen bazı olumsuz etkiler nedeniyle, kapalı pişirim alanlarına ihtiyaç duyulmuştur. Seramik fırınları, piroteknolojiye bağlı küçük pişirme yapılarıdır. Bu teknolojide temel element ateştir ve fırında, kilin sertleştirmesi, kuruması ya da kimyasal değişiklikler geçirmesine neden olmaktadır. Seramikler, uygun yakıt ve teknikle birlikte, üretilen eserlerin niteliğine ve elde edilmek istenen etkiye göre farklı koşullarda ve sıcaklıklarda pişirilmiştir. Bu uygulama, coğrafya, zaman ve toplumlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Seramik pişirimi, binlerce yılda geliştiği gibi, geleneksel bazı tekniklerin günümüzde de uygulandığı dikkat çekmektedir. Roma İmparatorluk Dönemi’nde seramik üretimi, gelişmiş bir endüstridir. Arkeolojik kanıtlar, Roma İmparatorluğu’nun çeşitli bölgelerinde seramik üretiminin canlı bir şekilde devam ettiğini ve ticaretinin yapıldığını göstermektedir. İmparatorluğun yayılım alanlarında yapılan kazılarda çeşitli tiplerde seramik fırınları ve ilişkili kanıtlar bulunmuştur. Bu çalışmanın amacı, Roma Dönemi’nde Anadolu’daki seramik fırınlarının bulunduğu arkeolojik alanların tespit edilerek bir araya getirilmesi ve fırın yapılarının kanıtlar doğrultusunda incelenmesidir. Bu doğrultuda, kazısı yapılmış ve yayınlanmış Roma seramik fırınları saptanmaya ve özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Genel kapsamda Roma İmparatorluk Dönemi’nde Britania, Italia, Hispania ve Gallia, Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’daki yerleşimlerden ve özellikle Anadolu’dan gelen veriler sunulmuştur. Son yıllarda kullanılan dijital yöntemler, bu fırınların yapıları ve üretim modellerinin anlaşılmasını sağlamıştır. Anadolu’da artan kazı çalışmalarıyla, Roma seramiği hakkındaki bilgiler çoğalmıştır. Roma Dönemi fırınlarına ait kullanışlı verilerin çoğu Troia, Pergamon- Kestel Vadisi, Allianoi, Phokaia, Sagalassos, Patara, Soli Pompeiopolis, Antiochia ad Cragum ve Anemurium antik yerleşimlerinden gelmektedir. Antik Dönem’den bu yana çeşitli nedenlerle çok sayıda yerleşimde atölye ve fırınlar yıkılmıştır ve bu nedenle, güçlükle tespit edilebilmektedirler.