An analysis of the impact of a liqudated salt mine and an municipal landfill on the quality of the Malinówka stream water in the former Barycz mining area

Abstract

Strcszczcnic Badania monitoringowe jakości środowiska gruntowo-wodnego na terenach byłego obszaru gór- niczego Barycz Kopalni Soli w Wieliczce a wykorzystywanego obecnie pod składowanie odpadów komunalnych, prowadzone są nieprzerwanie od 2000 roku. Lokalizacja punktów monitoringu oraz zakres badanych parametrów zostały oparte na posiadanych danych archiwalnych, przy uwzględ- nieniu lokalnej budowy geologicznej, hydrogeologicznej oraz warunków hydrologicznych w rejonie potencjalnego oddziaływania składowiska. Prowadzony przez Kopalnię Soli Wieliczka SA. oraz IGSMiE PAN monitoring zlewni Malinówki obejmuje swym zakresem zarówno punkt położony na odcinku powyżej składowiska (punkt E), jak i punkt zlokalizowany poniżej składowiska odpadów komunalnych (punkt D) (rys. 1). Przyjęty system opróbowania pozwala na porównanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia poniżej składowiska z lokalnym tłem hydrogcochcmicznym, za jakie można uznać wyniki pomiarów składu chemicznego wód w rejonie źródliskowym Malinówki. W pracy przedstawiono, uśrednione w kwartałach, wyniki pomiarów jakości wód Malinówki z lat 2012-2014. Stężenia chlorków oraz azotanów i fosforanów w wodach potoku Malinówka, pobie- ranych w punkciel poniżej składowiska, kształtują się na średnim poziomic kilka razy wyższym niż w rejonach źródliskowych. Zawartość chlorków w wodach przed składowiskiem kształtuje się na uśrednionym poziomic około 50 mg/dm3, natomiast poniżej składowiska wzrasta czterokrotnie. Zawartość azotanów i fosforanów wzrasta natomiast kilkakrotnie przyjmując jednak niskie wartości na poziomic do kilku mg/dm3. Generalnie nic zauważa się zdecydowanego podwyższenia zawartości metali ciężkich w punkcie poniżej składowiska. Ich wartości zarówno w punkcie E, jak i w punkcie D są niskie, często poniżej granicy oznaczalności. W wodach potoku Malinówka poniżej składowiska (punkt D) obserwowany jest jedynie niewielki wzrost zawartości miedzi, cynku i rtęci oraz w po- jedynczych przypadkach także chromu. W latach 2012-2014, wykonano dodatkowo kilka serii badań jakości solanek ujmowanych w otworach odprężających oraz grupach otworów na obszarze byłego obszaru górniczego Barycz (otwory E-872 i E-945 oraz E-627 a także grupa otworów SI). Znajomość składu chemicznego solanek oraz porównanie z parametrami charakterystycznymi dla wód powierzchniowych z obszaru zwią- zanego z oddziaływaniem składowiska, może ułatwić wyciąganie wniosków, co do udziału anali- zowanych źródeł w zanieczyszczeniu wód potoku Malinówka. Solanki charakteryzują się bardzo wysoką mineralizacją, związaną Równic z obecnością chlorków. W pobranych solankach pomierzono ponadto wielkości wskaźników, które charakteryzują się podwyższonymi wartościami w wodach powierzchniowych, w punkcie poniżej składowiska (punkt D). Zawartości azotanów i fosforanów w solankach kształtują się na poziomic uzyskanym dla wód powierzchniowych potoku Malinówka. W solankach analizowano także zawartość rtęci i stwierdzono jej obecność na poziomic nieco wyższym niż w ciekach powierzchniowych w granicach od 0,001 do 0,002 mg/dm3. Analiza jakości wód Malinówki oraz solanek może stanowić istotny element w procesie rozpoz- nania źródeł zanieczyszczeń, spowodowanych byłą eksploatacją górniczą oraz eksploatacją składo- wiska odpadów komunalnych. Przypuszczalne kierunki przepływu wód infiltrujących z powierzchni oraz wód podziemnych wskazują na istnienie strefy potencjalnego mieszania wód opadowych, płytkich wód podziemnych oraz odcieków ze składowiska. Ze względu na warunki geologiczne i hydrogeologiczne obszaru, widoczny przyrost zawartości chlorków w wodach Malinówki, można wiązać zarówno z potencjalnym oddziaływaniem składowiska, jak też z wpływem pozostałości po dokonanej eksploatacji otworowej soli kamiennej (głównie otwory odprężające oraz deformacje górotworu). Natomiast wzrost zawartości azotanów oraz fosforanów może być wynikiem oddzia- ływania obiektu składowania odpadów lub lokalnych cieków i rowów odwadniających zasilanych zanieczyszczonymi wodami opadowymi i prawdopodobnie ściekami bytowymi z okolicznych gospo- darstw'. Wzrost zaw'artości niektórych metali w- wfodach możne dodatkowa sugerować negatywne oddziaływfanic składowiska odpadów komunalnych. Podwyższenie zawartości rtęci w punkcie po- niżej składowiska potwierdza istnienie wzajemnych kontaktów' hydraulicznych w górotworze z wo- dami opadowymi infiltrującymi wr podłoże. Istniejące wyniki badań pozwalają na potwierdzenie rodzaju ognisk zanieczyszczeń, jednak nic pozwalają na bardziej dokładne określenie ich wT>ływru na wielkość sumarycznego ładunku zanieczyszczeń w wrodach Malinówki poniżej obszaru górniczego kopalni, a tym samym poniżej 1 etapu składowiska odpadów w' Baryczy. Dla osiągnięcia tego celu wskazana jest weryfikacja i rozszerzenie zakresu badań w analizow'anym obszarze.