Aktualność wschodnich koncepcji Jerzego Giedroycia

Iwona Hofman

doi:10.17951/we.2018.4.2.53

Abstract

<p>Jerzy Giedroyc wydawał miesięcznik „Kultura” w latach 1947–2000 w Maisons Laffitte pod Paryżem. Stopniowo „Kultura” stawała się specyficznym ośrodkiem politycznym opartym na publicystyce takich autorów, jak: Juliusz Mieroszewski, Bohdan Osadczuk, Leopold Unger. Mieroszewski był twórcą tzw. koncepcji wschodniej, zakładającej dobrosąsiedzkie stosunki suwerennej Polski z niepodległymi państwami: Ukrainą, Litwą, Białorusią, które wyłonią się wskutek rozpadu ZSRR. Koncepcja ta zrodziła się już w latach 50. XX wieku, a termin ULB został użyty po raz pierwszy w 1973 roku. Oddziaływanie przez publicystykę polegało na przekonaniu opinii publicznej do racjonalizacji sporów historycznych i uznania aspiracji niepodległościowych narodów tworzących w przeszłości Rzeczpospolitą. Po przemianach geopolitycznych i ustrojowych w Europie u schyłku XX wieku uznano, że koncepcja wschodnia „Kultury” ma wymiar aktualny i może stanowić podstawę działań politycznych. Polska jako lider tych zmian przejmowała funkcję orędownika Ukrainy w Unii Europejskiej. Splot okoliczności wewnętrznych (walka polityczna w Ukrainie) i zewnętrznych (przemiany w UE, zmiana priorytetów) spowodował, że Ukraina nie została członkiem UE, mimo zweryfikowanego potencjału społecznego. Koncepcja wschodnia „Kultury” stanowiła jednak mocną przesłankę za uznaniem niepodległości Ukrainy i wsparciem podczas pomarańczowej rewolucji. Dwutorowe działania Giedroycia w sferze kształtowania poglądów politycznych i zmiany stereotypów spowodowały, że bardzo dobrze funkcjonuje współpraca naukowa, kulturalna i społeczna. Rozwija się współpraca w regionach pogranicznych. Fundacje i organizacje pozarządowe prowadzą wspólne inicjatywy na rzecz społeczeństwa obywatelskiego.</p>

Highlights

S iesięcznik „Kultura”, wydawany w latach 1947–2000 przez Instytut Literacki w PaM C ryżu, jest rozpoznawany jako dzieło życia Jerzego Giedroycia, założyciela pisma i wydawnictwa, jedynego redaktora przez ponad 50 lat, twórcę ośrodka myśli politycznej
Józefa Majewskiego współgrał z twierdzeniami Łobodowskiego, przekładając pełen niuansów znaczeniowych tekst deklaracji na możliwie najprostszy postulat: przystać na litewskie Wilno oraz ukraiński Lwów w zamian za Wrocław, Gdańsk, Szczecin, zdobyć zaufanie sąsiadów dla projektu federacji Europy Środkowo-Wschodniej
Powtarzając: „Pierwszym punktem polskiej polityki wschodniej winno być uznanie prawa do samostanowienia i niezależnego bytu państwowego wszystkich narodów ciemiężonych przez Sowiety [...] ponieważ zgoda i jednolity front narodów ujarzmionych stanowi podstawowy warunek likwidacji [...] imperializmu rosyjskiego – winniśmy [...] zapewnić Ukraińców i Litwinów, że nie zgłaszamy roszczeń rewindykacyjnych do Wilna i Lwowa”13, liczył na wzajemne odpuszczenie win historycznych oraz porozumienie w obliczu istniejącego zagrożenia ze strony Rosji. „Londyńczyk”

Summary

Introduction

S iesięcznik „Kultura”, wydawany w latach 1947–2000 przez Instytut Literacki w PaM C ryżu, jest rozpoznawany jako dzieło życia Jerzego Giedroycia, założyciela pisma i wydawnictwa, jedynego redaktora przez ponad 50 lat, twórcę ośrodka myśli politycznej. U Jerzy Giedroyc wielokrotnie indagowany o genezę i umocowanie programu wschodniego „Kultury” przyznał, że odejście od żądań terytorialnych najpierw przysporzyło czytelników z Ukrainy i Europy Wschodniej, a później utrwaliło pozycję pisma jako godnego zaufania rzecznika porozumienia. Jerzy Giedroyc i współpracujący z nim publicyści wykorzystywali każdą sposobność, by przekonać czytelników „Kultury” oraz „Zeszytów Historycznych”, że – według słów Redaktora – „przyszłość Polski jest bez wątpienia uzależniona w olbrzymiej mierze od przekreślenia przez dzisiejsze i nadchodzące pokolenia antagonizmów dzie-

Results

Conclusion