Adaptation of the Natural Gas Sale and Purchase Contracts to Changing Circumstances and Applicable Law

Abstract

Klasik uluslararası doğal gaz alım ve satım sözleşmeleri genellikle uzun dönemli sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler uzun dönemli olmaları nedeni ile stratejik, ekonomik ve politik gelişmelerden etkilenmektedir. Sözleşmeler hazırlanırken taraflarca risk ve fayda analizi yapılmakta ve riskler paylaşılmaktadır. Alıcı sözleşmelerde yer alan “al ya da öde” hükmü ile miktar riskine, satıcı ise fiyat formülü ile fiyat riskine katlanmaktadır. Sözleşmeler imzalandıktan sonra tarafların kontrolü dışında gerçekleşen, öngörülemeyen ve beklenmeyen olaylar nedeni ile sözleşmelerin ekonomik dengesinin bozulması halinde ekonomik dengenin yeniden sağlanması ve sözleşmelerin başlangıçtaki pazarlığa ve risk paylaşımına yeniden kavuşturulması için yeniden müzakere edilerek değişen koşullara göre uyarlanması gündeme gelmektedir. Uyarlama sözleşmede fiyat revizyonu veya genel bir revizyon hükmünün bulunması halinde bu hükümler kapsamında gerçekleştirilmektedir. Bu hükümlerin yokluğunda sözleşmelerde mücbir sebep ve aşırı ifa güçlüğüne ilişkin düzenlemeler kapsamında uyarlama gerçekleştirilebilir. Sözleşmede bu tür hükümler yer alsa da almasa da sonuçta, uyarlamanın esas itibariyle sözleşmenin esasına uygulanacak hukukun izin verdiği ölçüde ve koşullarda yapılacağını söylemek yanlış olmaz. Taraflar arasında tahkim anlaşmasının varlığı halinde, hakemlerin, sözleşmenin değişen koşullara uyarlaması konusunda uyarlama yapma yetkisi sadece lex causa’nın hakimiyeti altında olmayacaktır. Tahkim anlaşmasında tarafların uyarlama ile ilgili hususlara yer vermiş olmaları halinde hakem heyeti bu hususu göz ardı edemez. Nihayet, tahkim usulüne uygulanacak hukukun hakemlerin bu konudaki yetkisi ile ilgili hükümleri de hakemlerin uyarlama yapma yetkisi üzerinde etkili olacaktır.