A VIEW OF THE OTTOMAN ACCOUNTING HISTORY THROUGH THE HEREKE FACTORY IN THE CONTEXT OF WORLD-SYSTEMS ANALYSIS

Abstract

Wallerstein oluşturduğu dünya-sistemleri analizinde, modern dünya-sistemin tarihini 16. yüzyıldan başlatmıştır. Osmanlı İmparatorluğu da 19. yüzyılda çevre ülke olarak modern dünya-sistemine dahil olmuştur. Özellikle Fransa’yla yakın ilişki içinde olan Osmanlı, siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel birçok alanda etkilenmiştir. Muhasebe sistemi de bu etkinin görüldüğü alanlardan birisi olmuştur. Batılılaşma hareketlerinin bir sonucu olarak Fransız usullerine göre kayıt yapmak (çift taraflı muhasebe sistemi) için adımlar atılmış, muhasebeciler eğitim almak üzere Fransa’ya gönderilmiş ve Ticaret Kanunu Fransa’dan alınmıştır. Bu çalışmada da Osmanlı’daki muhasebe sisteminin geçirdiği dönüşüm, o dönemde kurulmuş olan Hereke Fabrikası üzerinden incelenerek bir muhasebe tarihi anlatısı tasarlanmıştır. Osmanlı Arşivi’nde yapılan tarama sonucu Fabrikanın 1884 tarihli defterlerinde çift taraflı kayıt sistemine göre muhasebe kaydı yapılması, Fransızca muhasebe defterleri, faturalar ve terimler bulunması 19. yüzyılda bir merkez ülke olan Fransa’nın, çevre ülke olan Osmanlı’daki muhasebe sistemini önemli derecede etkilediğini göstermektedir.