A Religious Institution in Albania According to Archive Records: Presidency of the Islamic Society of Albania

Abstract

Bu makalede, Arnavutluk Devlet Arşivinde Arnavutluk Müslümanlarının resmi temsilcisi olarak kabul edilen İslam Toplumu Başkanlığı’nın (KMSH) kurumsal hizmetleri arşiv belgelerinden hareketle ele alınmıştır. Osmanlı’dan bağımsızlığını aldıktan sonraki süreçten başlamak üzere Arnavutluk’ta din ve dini faaliyetlerin yasaklandığı 1967 yılına kadar geçen dönemi kapsamaktadır.
 Dili Arnavutça olan Arşivde kayıtlı evraktan, kayıtların daha çok dini faaliyetlerin daha serbest olduğu ilk yıllarda yoğunlaştığını görmekteyiz. Arşive giren evrak sayısı son yıllara doğru giderek azalmış birçok hizmet alanı ile ilgili neredeyse yok denecek seviyeye gelmiştir. 
 Arşivdeki kayıtlı evrakın çoğunu, teşkilatlanma ve personel işleri ve Başkanlığın sahip olduğu gayrimenkulleri oluşturmuştur. Söz konusu mülkün idaresi, değerlendirilmesi, tamir ve tadilat işleri Başkanlığın meşgul olduğu önemli işleri olarak görülüyor. Başta din görevlileri olmak üzere personelin atanması, maaşların ödenmesi ve personelle ilgili diğer konularda çok sayıda evrak kaydedilmiştir. 
 Arşiv kayıtlarından idari ve mali konuların Başkanlığın önemli hizmet alanlarından olduğu anlaşılıyor. Yine arşiv belgelerinden dini hizmetlerin Başkanlığın varlık sebebi olarak karşımıza çıkan en önemli hizmeti olarak karşımıza çıkmaktadır. Dini hizmetlerden sonra gelmek üzere; eğitim ve kültür hizmetleri, teftiş ve hukuki hizmetler Başkanlığın diğer önemli hizmetleri olarak sayılabilir.
 Arşiv belgelerinden, Başkanlığın kendi sorumluluk alanı dışında, sosyal sorumluluk bağlamında çeşitli hizmetlerde de bulunduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu evraktan, Başkanlığın rejim ve iktidardaki hükümetlerle ilişkileri ile Arnavutluk’ta var olan diğer dini gruplar ve dış dünya ile ilişkilerinin varlığını ve mahiyetini de öğrenme imkânı buluyoruz