A Comparative Analysis of the Interrogative Words in Modern Standard Arabic and Jordanian Dialects

Abstract

Günümüzde Arapça, yaklaşık 300 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Bu özelliğiyle Arapça, Ethnologue’nin yapmış olduğu güncel sıralamaya göre, dünyada konuşulan en büyük diller arasında 6. sırada yer almakta ve küresel düzeyde yaygın bir iletişim aracı olarak hizmet vermektedir. Arapça’nın kendine özgü yapısı, tarihsel ve kültürel çeşitliliğini yansıtması bakımından önem arz eder. Nitekim Arapça, kendi bünyesinde Klasik Arapça, Modern Arapça ve yerel lehçeler gibi farklı seviyelerdeki dil varyasyonlarını barındırmaktadır. Bugün Arap dünyasında Modern Standart Arapça (Modern Standart Arabic) diye tanımlanan dil, ortak yazı ve kültür dilini temsil ederken, bu ülkelerde günlük yaşamda iletişim ise Modern Arap Lehçeleri ile sağlanmaktadır. Bu yerel lehçeler, sadece dil yapısı açısından değil, aynı zamanda kültürel bağlamdan, yaşam tarzından ve toplumun kendine özgü karakteristiklerinden kaynaklanan farklılıklar içerir. Bu nedenle, her lehçenin kelime dağarcığında, telaffuzunda ve dilbilgisel yapısında belirgin farklılıklar mevcuttur. Günümüzde konuşulan Modern Arap Lehçelerini genel hatlarıyla beş ana grupta tasnif etmek mümkündür. Bunlar: Levant (Levantine) veya Suriye-Filistin (Syro-Palestine) Lehçeleri, Arap Yarımadası (The Arabian Peninsula) Lehçeleri, Mısır ve Sudan (Egyptian and Sudanese) Lehçeleri, Mezopotamya (Mesopotamia) Arap Lehçeleri ve Kuzey Afrika (North Africa) Lehçeleridir. Ürdün Lehçesi, Levant bölgesine ait lehçelerden biri olup, aynı zamanda da coğrafi konumu ve tarihsel geçmişi sebebiyle Arap dünyasının çeşitli lehçelerini de bünyesinde barındırmasıyla öne çıkmaktadır. Bu nedenle, Ürdün Lehçesi, diğer Arap ülkelerindeki lehçelerden ayrı ve özel bir yere sahiptir. Çalışmada, Ürdün’de yaygın olarak konuşulan lehçeler üç ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar: 1. Şehirli Ürdün Lehçesi (اللهجة المدنية) Urban Jordanian Arabic, 2. Bedevî Ürdün Lehçesi (اللهجة البدوية) Bedouin Jordanian Arabic ve 3. Fellâhıyye (Çiftçi-Köylü) Ürdün Lehçesi (اللهجة الفلاحية) Rural Jordanian Arabic. Bu çalışma, Modern Standart Arapça’daki istifhâm üslubu ile Ürdün’de konuşulan lehçelerdeki soru edatlarını biçimsel açıdan karşılaştırarak farklılıkları ve benzerlikleri keşfetmeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla çalışmada; “Modern Standart Arapça ve Ürdün Lehçelerindeki soru edatlarının fonetik açıdan benzerlikleri ve farklılıkları nelerdir?” “Modern Standart Arapça ve Ürdün Lehçeleri arasındaki soru cümlelerinin yapısı nasıl farklılık gösterir?” Modern Standart Arapça ve Ürdün Lehçelerindeki soru edatları ve soru cümlelerinin gramatik açıdan benzerlikleri ve farklılıkları nelerdir?” sorularına odaklanılmıştır. Çalışmada karşılaştırmalı dilbilim yöntemi kullanılarak Modern Standart Arapça ve Ürdün Lehçelerinden toplanan örnek soru cümleleri fonetik, dilbilgisel ve gramatik açılardan incelenerek analiz edilmiştir. Araştırmada ilk olarak Fasih Arapça ve Arap Lehçeleri hakkında bilgiler sunulmuş ardından Fasih Arapça’da geçen soru edatlarının kullanımları ile ilgili bilgiler verilmiştir. Daha sonra Ürdün Lehçelerinin çeşitleri ve bu lehçelerde kullanılan soru edatları ayrıntılı bir şekilde ele alınarak incelenmiştir. Fasih Arapça’da ve Ürdün Lehçelerinde soru edatlarının karşılıkları ile Fasih Arapça’daki soru edatlarıyla kurulmuş cümlelerin Ürdün Lehçeleri’ndeki karşılıkları tablolar halinde sunularak değerlendirilmiştir. Çalışmada Fasih Arapça’daki soru edatlarının Ürdün Lehçesi’ndeki kullanımıyla karşılaştırılması sonucunda tespit edilen farklılıklar ve benzerlikler sunulmuştur. Bu araştırmanın sonuçları, Modern Standart Arapça ve Ürdün Lehçesi arasındaki dil farklarının anlaşılmasına ve dilbilim araştırmalarına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Fonolojik, dilbilgisel ve gramatik açılardan yapılan karşılaştırmalı analizlerin bulguları, Modern Standart Arapça'daki bazı soru edatlarının Ürdün lehçelerindeki kullanımlarında fonetik ve gramatik açılardan farklılık gösterdiğini ancak bazı soru edatlarının ise Ürdün lehçelerindeki kullanımlarında benzerliklerin tespit edildiğini vurgulamaktadır. Araştırmada elde edilen sonuçlar itibariyle, Arapça'nın çeşitliliğini daha iyi anlama ve bu diller arasındaki iletişimi geliştirme çabalarına da katkı sağlayabilir.