20. Yüzyılın İlk Yarısında Lübnan’da Arap Milliyetçiliğinin Edebiyatçı ve Çevirmen Önderlerinden Birisi: Flîks Fâris

Abstract

Arap çeviri tarihinde bireysel bir bilimsel etkinlik olarak görülen çevirinin devlet politikası kabul edildiği, devlet tarafından teşvik edilerek desteklendiği, bunun da ötesinde çevirmenlerin siyasi otorite tarafından yönlendirildiği iki dönem vardır. Bunlardan birincisi Abbasi halifelerinden 2. Mansur döneminde başlatılan ve Me’mun döneminde zirveye ulaşarak kurumsallaşan dönemdir. Bu dönemin çevirileri genellikle tıp, kozmografya, mühendislik ve mantık ile ilgili olup, daha çok Farsça ve Sanskritçe gibi ara dil üzerinden Arapçaya yapılmıştır. Bu nedenle dönemi felsefi-tıbbî çeviri dönemi olarak isimlendirebiliriz. İkinci dönem 1773 yılında Katolik Hıristiyan grupların Fransa’dan Lübnan’a göç ederek, burada birçok okul kurmalarıyla başlayıp Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Mısır valiliği döneminde (1805-1848) zirveye ulaşan dönemdir. Avrupa üniversitelerinin ders kitaplarının ve mühendislik bilimlerinin Arapçaya çevirisine ağırlık verildiği bu dönemi de bilimsel çeviri dönemi olarak isimlendirebiliriz. 1850’lı yıllarda Batıda dil ve çeviri eğiti alarak ülkelerine dönen burslu öğrencilerin Avrupa ülkelerinde tanıdıkları öykü, hikâye, roman, masal, tiyatro, anı, seyahatname gibi edebi türleri Arapçaya çevirmeleriyle başlayan dönemi de edebi çeviri dönemi olarak isimlendirebiliriz. Bu dönemde çevrilen eserler öncelikli olarak özgürlük, eşitlik ve kardeşlik temalarını ele alarak Fransız ihtilalini Arap ülkelerine yaymayı hedeflediğinden bu dönemi ideolojik çeviri dönemi olarak adlandırmak da mümkündür. 1882 Lübnan doğumlu Flîks Fâris edebi/ideolojik çeviri döneminin önde gelen temsilcilerinden birisidir. Şair, hatip, yazar, çevirmen ve hukukçu birisidir. Arap olmasına karşın İttihat ve Terakki Cemiyetinin Lübnan sorumlusudur. Osmanlı devletinin Lübnan’ı idaresine şiddetle karşı çıkmış, bu uğurda başta gazete ve dergiler olmak üzere edebiyat mahfilleri, gizli cemiyetler ve masonik yapılanmalarla omuz omuza mücadele ederek, Suriye ve Lübnan’da Osmanlı karşıtı bir Arap milliyetçilik akımının başlaması ve Arap ulus devlet anlayışın gelişmesi için elinden gelini yapmıştır.