20. YÜZYILIN İLK YARISINDA İZMİRDE DİNİ MUSİKİ BESTECİLERİ

Abstract

Toplumların ritüellerinde musikinin önemli bir rolü vardır. Her toplumun ve kültürün kendilerine özgü ritüelleri ve buna bağlı olarak kendilerine özgü musikileri vardır. Musiki, tarih boyunca sanatın neredeyse her dalında kullanılmasının yanı sıra askeri, ilmi, tıbbi ve dini birçok alanda da kullanılmıştır. Dini duyguların ifadesi için ibadetlerde ve dini ritüellerde kullanılan dini musiki, “Cami Musikisi” ve “Tekke Musikisi” olarak ikiye ayrılmıştır. 20. yüzyıl, birçok alanda olduğu gibi, musiki alanında da gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Matbaanın icadı ve nota yazmalarının çoğaltılabilmesi ile birlikte, hafızalarda tutulan birçok eser kağıda dökülmeye başlamıştır. Meşk sisteminin önemli olduğu ve tüm verilerin bu yolla öğretildiği dönemlerden çıkılarak, tüm bilgilerin kağıtlara basılması ve gelecek nesillere iletilmesinin kolaylaştığı bu dönemde, unutulan birçok eserin olduğu ortaya çıkmaktadır. Literatür taraması sonucunda, İzmir ilinde uzun ya da kısa vadede etki etmiş bestecilere ait dini musiki eserlerinin, farklı kaynaklarda yer aldığı tespit edilmiş, bahsi geçen döneme ait bestecileri ve dini musiki eserlerini kapsayan bir toplu çalışmanın olmadığı görülmüştür. 50 yıllık süreç içerisinde İzmir ili ve çevresinde yaşamış dini musiki bestecilerini, bu bestecilerin musiki hayatlarını, eserlerini ve bu dönem içerisinde kullandıkları öğreticilik yöntemlerini ortaya koyma amacı ile yazılan bu makalede, literatür taramasında sonucunda 46 besteciye ulaşılmıştır. Kaynak tarama yöntemi ile elde edilen bestecilerin hayat hikayeleri tek tek araştırılmıştır. Ayrıca, “İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti” projesi kapsamında, Devlet Korosu’nun nota arşivine ek olarak Cüneyt Kosal, Turhan Taşan ve Lütfü Ortakale’nin nota arşivlerini halka arz ettiği ve Devlet Korosu’nun internet sayfası üzerinden (www.devletkorosu.com) yayınladığı nota arşivi temel alınmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde 46 besteciye ait 289 dini musiki türünde bestelenmiş eser ortaya çıkarılmıştır. Araştırmanın sonucunda en çok kullanılan makamın Hicaz makamı olduğu, en çok kullanılan dini musiki türünün İlahi türü olduğu ve bu alanda en çok eser besteleyen kişinin Hüseyin Sadettin Arel olduğu ortaya çıkmaktadır. Elde edilen bulgular “Kullanılan Başlıca Dini Musiki Türleri”, “Dini Musiki Alanında Tespit Edilen Türlerin Makam ve Usül Özellikleri”, “20. Yüzyılın İlk Yarısında İzmir’de Dini Musikiye Yön Veren Kurumlar” ve “20. Yüzyılın İlk Yarısında İzmir’de Dini Musikinin Aktarımı” alt başlıkları aracılığı ile sunulmuştur.