15 Mart 2023'te Şanlıurfa’da Meydana Gelen Sel ve Taşkının Oluşumunda Etkili Olan Coğrafi Faktörlerin Değerlendirilmesi

Abstract

Sel ve taşkınlar dünya üzerinde sıklıkla meydana gelen ve tahrip gücü yüksek doğal afetler arasında yer almaktadır. Bu çalışma, 15 Mart 2023'te Şanlıurfa’da meydana gelen ve 16 kişinin hayatını kaybettiği sel ve taşkının oluşumunda etkili olan coğrafi faktörlerin değerlendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla hazırlanan çalışmada ArcGIS for Desktop 10.5 yazılımı kullanılarak araştırma sahasının sınırı hidroloji analizi ile belirlenmiştir. Bu analiz ile belirlenen akarsu havzalarının (Karakoyun, Cavsak ve Karaköprü-Sırrın Dereleri) litoloji, eğim ve yağış haritaları üretilmiştir. Coğrafi değerlendirme kapsamında fiziki (litolojik, jeomorfolojik, klimatolojik) ve beşerî faktörler tek tek ele alınıp ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Fiziki faktörler kapsamında sahanın litolojik, jeomorfolojik ve klimatik özellikleri incelenmiştir. Beşerî faktörler kapsamında ise havzadaki dere yataklarının sel ve taşkın üretmedeki etkileri yapılan arazi çalışmaları ile fotoğraflanarak değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre araştırma sahasında kuzeyden güneye doğru yükseltinin ve eğimin azaldığı bir topoğrafya görülmektedir. Sahadaki toprağın kışın suya doyması ve dere yatağına yapılan yanlış müdahaleler 15 Mart 2023 tarihinde gelişen sağanak yağışla (Toplamda bir günde 119 mm) beraber suyun büyük bir bölümünün yüzeysel akışa geçerek dere yataklarından taşmasına ve sahadaki eğim boyunca sel olayının afete dönüşerek can ve mal kayıplarının yaşanmasına neden olduğu tespit edilmiştir.