Հնչող քաղաքի վեպը

Abstract

Գ. Մահարու «Այրվող այգեստաններ» երկում գրի և տարածության միջև եղած ապադաշնությունը (դիսոնանս) ներդաշնության է բերում ձայնը (հնչյունը)։ Այն, ստեղծելով ներքին միասնություն և ռիթմական դաշտ, տեքստի սահմաններում հնարավորություն է ընձեռում ոչ միայն ընթերցելու, այլև լսելու քաղաքը։ Ձևավորված գրական իրողությունը, որ կարող ենք անվանել հնչող քաղաքի տեքստ, հետաքրքրական երևույթ է 20-րդ դարի գրականության մեջ, և մեր համոզմամբ՝ հայ գրականության համածիրում հզոր ընդհանրության դաշտ է ստեղծում հին և միջնադարյան գրականության (արվեստի) բազմաձայնության հետ։ Սա նաև արձակի մեջ բանավիճային դիրք է բռնում՝ վիպական պոետիկան նոր մակարդակի հասցնելով, ուստի ամենևին էլ պատահական չէ, որ այս վեպում շատ հատվածներ «երգվում են»։ Այս ամենով պայմանավորված՝ ձայնի գրական կշռույթը միարժեք չէ վեպում, այլ ընկալվում է ձայն-բնություն, ձայն-հուշ, ձայն-պատկեր, ձայն-շարժում և ձայն-ահազանգ զուգորդումներով։ Սույն հոդվածի նպատակն է ներկայացնել Գ. Մահարու վեպը՝ իբրև հնչող քաղաքի տեքստ, և ցույց տալ ձայնի կարևոր նշանակությունը վիպական տարածության ձևավորման հարցում։ Երկն անհրաժեշտաբար զուգահեռել ենք Մ. Արմենի «Երևան» և Վ. Թոթովենցի «Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա» ստեղծագործությունների հետ։ In Gurgen Mahri's “Burning Orchards” the dissonance between writing and space is brought into harmony by sound. By creating internal unity and rhythmic field, it provides an opportunity not only to read, but also to listen to the city within the text. The formed literary reality, which we can call the text of the sounding city, is an interesting phenomenon in the literature of the 20th century, and in our opinion, particularly in Armenian literature, it creates a commonality with the polyphony of ancient and medieval literature (art). This also takes a debatable position in the prose, bringing the poetics of the novel to a new level, and this is why many passages in this novel are “sung”. Accordingly, the literary weighting of voice is not uniform in the novel, but is perceived by sound-nature, sound-memory, sound-image, sound-movement and sound-alarm combinations. The purpose of this article is to present Mahari’s novel as a text of the sounding city, and to show the importance of sound in the formation of the novel space. We have necessarily compared this novel with Mkrtich Armen’s “Yerevan” and Vahan Totovents’s “Life on the Old Roman Road”. В «Горящих садах» Гургена Маари диссонанс между письмом и пространством приводится в гармонию звуком. Создавая внутреннее единство и ритмическое поле, он дает возможность не только читать, но и слушать город внутри текста. Сформировавшаяся литературная реальность, которую мы можем назвать текстом звучащего города, представляет собой интересное явление в литературе ХХ века и, на наш взгляд, особенно в армянской литературе, создает общность с полифонией древней и средневековой литературы (искусство). Это занимает дискуссионную позицию и в прозе, выводя поэтику романа на новый уровень, и именно поэтому многие места в этом романе «воспеты». Соответственно, литературная взвешенность голоса в романе неодинакова. Цель данной статьи – представить роман как текст звучащего города и показать значение звука в формировании романного пространства. Мы по необходимости сравнили этот роман с «Ереваном» Мкртича Армена и «Жизнью на старой римской дороге» Вагана Тотовенца.