کانی شناسی، ژئوشیمی و منشأ کانه زایی آهن و مس در توالی آتشفشانی- رسوبی هرمز، گنبد نمکی زندان، بندر لنگه

Abstract

گنبد نمکی زندان در شمال شهرستان بندرلنگه و در پهنه زاگرس قرار دارد. این گنبد نمکی از واحد‌های درهم سازند هرمز شیل، مارن و خاک سرخ به سن پرکامبرین تشکیل‌شده ‌است و در سازندهای میشان (مارن خاکستری و آهک‌های رسی)، آغاجاری (ماسه‌سنگ آهکی و مارن‌های سرخ‌رنگ) و بختیاری (کنگلومرا و ماسه‌سنگ‌های آهکی چرتی) برون‌زد یافته ‌است. در داخل سازند هرمز کانه‌زایی آهن و مس رخ‌داده ‌است. فراوان‌ترین شکل کانه‌زایی آهن به‌صورت لایه‌های هماتیت- لیمونیت- اولیژیست (خاک سرخ) در واحد H1 است. شکل دیگر کانه‌زایی آهن با عیار بالا، اما گسترش محدود، مخلوطی از هماتیت و مگنتیت در سنگ‌های دیابازی ناشی از فعالیت‌های ماگمایی در آخرین مرحله تشکیل واحدهای سازنده گنبد نمکی (H4) در منطقه ‌است. کانسنگ آهن منطقه شامل کانه‌های هماتیت، اسپیکولاریت، مگنتیت، گوتیت و دیگر اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن است. کانه‌زایی مس (پیریت و کالکوپیریت) به‌صورت پراکنده در امتداد لایه‌بندی واحدهای توف و شیل واحد H1 سازند هرمز صورت‌گرفته ‌است که در اثر فرآیندهای سوپرژن به مالاکیت تبدیل‌شده ‌است. رابطه معناداری بین میزان فراوانی عناصر با میزان آهن در کانسنگ‌های آهن وجود دارد؛ به‌طوری‌که با کاهش میزان TiO2، K2O، SiO2 و Al2O3 و افزایش میزان Ni و Cr2O3 مقدار آهن افزایش می‌یابد. حضور مقادیر کم عناصر نامتحرک در گنبد نمکی زندان و دگرسانی‌های پروپلیتیک، سرسیتی و سیلیسی و کربناتی‌شدن موجود در آن می‌تواند نشانی از احتمال منشأ سیالی شورابه‌ای برای کانسار آهن این گنبد باشد؛ هر‌چند برای اثبات این مهم احتیاج به بررسی‌های ایزوتوپی و سیالات درگیر است، این کانسار را می‌توان در ردیف کانسارهای نوع VMS طبقه‌بندی کرد.