ثبت دگرسانی های گرمابی با طراحی باکس دگرسانی و محاسبه تغییرات جرم با استفاده از فراوانی عناصر غیر متحرک در نهشته سولفید تودهای قزلداش خوی

Abstract

نهشته مس سولفید توده‎ای قزل‌داش خویدر شمال باختری ایران قرار دارد. این منطقه در بخشی از پهنه آمیزه‌ رنگین و افیولیتی شمال باختر کشور موسوم به افیولیت ملانژ خوی- ماکو جای گرفته است. کانی‌سازی مس در بخشی از متاولکانیک‌‌‌های بازالتی رخ ‌داده و در نتیجه‌ آن مناطق دگرسانی گسترده‌ای همچون کلریتی- اپیدوتی به مقدار زیاد و کربناتی و سریسیتی به مقدار کم تشکیل شده است. هدف این مقاله شناسایی دگرسانی‌های گرمابی به‎ویژه پهنه کلریتی مرتبط با نهشته سولفید توده‎ای از نوع قبرسی دارای کانی‌زایی مس و همچنین محاسبه و تعیین میزان غنی‌شدگی و تهی‌شدگی عناصر در طی دگرسانی است. بدین منظور باکس دگرسانی طراحی شد که سبب تأیید روند شماره 4 کلریت- کربنات در بیشتر نمونه‌های برداشت شده از منطقه و روند شماره 5، کربنات- سریسیت در شمار کمی از نمونه‌ها شد. مطالعه مقاطع نازک نیز نتایج مشابهی نشان داد که تأییدی بر روش به کار گرفته شده است. سپس از روش مکلین برای بررسی و تحلیل تغییرات جرم ایجاد شده میان سنگ درونگیر و مناطق دگرسانی کلریتی و سریسیتی به عنوان یک ابزار مفید شناسایی مناطق کانه‌دار استفاده شد. نتایج بررسی روش مکلین روی دگرسانی‌های کلریتی و سریسیتی نشان از غنی‎شدگی قوی عناصر آهن و منیزیم و تهی‌شدگی عناصر کلسیم، پتاسیم و سدیم در پهنه های دگرسانی کلریتی دارد که در نتیجه تجزیه فلدسپارهای سنگ منشأ در طول کلریتی شدن رخ داده است؛ عناصری همچون Cu، Co و V غنی‌شدگی وZn غنی‌شدگی متوسط پیدا کرده‌اند؛ در حالی که دگرسانی سریسیتی نیز غنی‌شدگی متوسطی از Fe وMg نشان می‌دهد. بنابراین تفکیک مناطق دگرسانی با نمودار باکس‎پلات و محاسبه تغییر جرم درپهنه‌های دگرسانی بااستفادهازروش مکلین امکان شناسایی مناطق کانه‌دار را در سولفید توده‌ای قزل‌داش خوی میسر ساخت. بر پایه این مطالعه، شاخص‎های آشکار دگرسانی و شواهد ﮊئوشیمیایی، منطقه قزلداش نشان از کانی‎زایی مس توده‎ای نوع قبرسی همراه با غنی‌شدگی Cu-Zn و بیشتر تهی‎شدگی Ca وNa و در برخی موارد غنی‎شدگی بسیار جزیی K در پهنه سریسیتی دارد. بررسی کلی این کانسار نشان می‎دهد که خوشه ای بودن و در یک امتداد بودن نهشته نشان‌دهنده کنترل شدن به وسیله گسل‌هاست. وجود سنگ‎های آتشفشانی افیولیتی مافیک، افق‌های اخرا و چرت‌های بروندمی و همچنین افق‌های پیریت ناحیه‌ای از راهنماهای اکتشافی این نهشته به شمار می‎رود.